سران کشورها و وزیران دارایی اتحادیه اروپایی بیش از یکسال است که تلاش زیادی را برای نجات یونان از بحران اقتصادی و پولی مبذول داشته‌اند. مهمترین روسای کشورهای اروپایی به وضوح عنوان کرده‌اند که سیاستگذاران باید مطمئن شوند بحران یونان روی سایر کشورهای منطقه یورو اثر نمی‌گذارد و بحران جدیدی را ایجاد نمی‌کند.

تدابیر جدید کشورهای منطقه یورو برای مقابله با بحران مالی یونان، چرخشی مهم در سیاست پولی اروپا به شمار می‌آید. این مهمترین اصلاحاتی است که از زمان اعتبار یورو، در 12 سال پیش (1999)، تاکنون اتخاذ شده است. در کنار مذاکره پیرامون اصلاحات پولی، بسته مالی بالغ بر ۱۱۰ میلیارد یورو نیز در 18 اردیبهشت1389 از سوی سران اتحادیه اروپا برای کمک به یونان به تصویب رسید. صندوق بین‌المللی پول نیز ۳۰ میلیارد یورو از مجموع کمک‌های مالی به یونان را تقبل کرده است.

یونان یکسال پیش با امضای توافقنامه‌ای با اتحادیه اروپایی، بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول متعهد به انجام اصلاحات در سیستم اقتصادی کشور و اتخاذ سیاست ریاضت اقتصادی، جهت دریافت وام 110 میلیارد یورویی طی مدت سه سال شد. سه ارگان فوق اعطای این وام را منوط به اجرای خواسته‌های خود نموده‌اند و آن را پس از بررسی وضعیت اقتصادی و اطمینان از بهبود وضع اقتصادی یونان، هر سه ماه یکبار به صورت اقساط پرداخت می‌کنند. معترضان یونانی با تجمع در مقابل پارلمان طی یک ماه گذشته طی شعارهایی خواستار لغو این توافقنامه شده‌اند.

اگر بحران بدهی یونان منجر به ورشکستگی اقتصاد این کشور شود این بحران می‌تواند به سایر کشورهای منطقه یورو حتی فرانسه نیز گسترش یابد. وزیر دارایی بلژیک، چند روز پیش در نشست وزرای دارایی اروپا در لوکزامبورگ تاکید کرد اگر یونان نخستین کشور منطقه یورو باشد که با ورشکستگی اقتصادی روبرو شود سایر کشورهای اروپایی مثل پرتغال، ایرلند، اسپانیا، ایتالیا و حتی بلژیک و فرانسه نیز در خطر گسترش این بحران خواهند بود. یونان هم اکنون بدهی 300 میلیارد یورویی دارد که این رقم 150 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور یعنی بسیار بیشتر از معیارهای تصویب شده در پیمان ماستریخت است.

یکی از بزرگترین چالش های فراروی یورو شک و تردید زیادی است که در بین شهروندان اروپایی نسبت به کارکرد و مزیت های یورو ایجاد شده است. بنابر همه پرسی که اخیرا در آلمان صورت گرفت نیمی از شهروندان آلمانی خواهان مرسوم شدن مجدد واحد ارزی دویچه مارک شده اند. امری که می تواند بحث‌های جدید و چالش برانگیزی را در اتحادیه اروپایی بوجود آورد. دویچه مارک همیشه به‌عنوان سمبل قدرت، تاریخ و وحدت آلمان بوده است و ملت آلمان همیشه با نوعی غرور و افتخار از آن یاد کرده‌اند. مردم آلمان اینک رویای دوران توانمندی گذشته را می بینند. حتی ایجاد یک حزب ضد یورو در داخل آلمان اخیرا مطرح شده است. در سایر کشورهای عضو نیز گروه‌های ضد یورو قدرت یافته‌اند و این امر یک چالش بسیار بزرگ در روند همگرایی اقتصادی و پولی اروپاست. اگرچه هنوز نمی توان از کنار گذاشتن یورو و روی کار آمدن مجدد پول‌های ملی سخن به میان آورد، ولی رایج شدن بحث‌هایی در این راستا به‌ معنای تغییر و تحولات زیاد در همگرایی بین کشورهای اروپایی است.

 

 

شماره معکوس برای فروپاشی منطقه یورو

با وخامت اوضاع در یونان برخی از کارشناسان اعلام کرده‌اند که شمارش معکوس برای فروپاشی منطقه یورو آغاز شده است. به گزارش فایننشال بیزنس، بحران کسری بودجه و بدهی در منطقه یورو بسیار جدی‌تر از تصور بسیاری از کارشناسان بوده است. در حالی که اوضاع یونان نمونه بارزی از شرایط فعلی کل منطقه یورو است، تظاهرات گسترده اخیر در یونان مقامات کشورهای منطقه یورو را به شدت نگران کرده است. اوضاع منطقه یورو شبیه اوضاع اقتصادی سال 2008 آمریکا زمانی که چند بانک و نهاد مهم اقتصادی این کشور ورشکسته شدند و بحران مالی جهان را فرا گرفت، شده است. اگر اوضاع به همین روال پیش برود، ناآرامی‌های جدید در ایرلند، اسپانیا، پرتغال و چند کشور دیگر نیز آغاز می‌شود این در حالی است که به نظر می رسد اعتراض‌های جدید در اروپا بسیار جدی تر از اعتراض‌های گذشته است.

افزایش بدهی و کسری بودجه در کشورهای منطقه یورو به شدت خطرناک و بحرانی شده است. هنوز مشخص نیست بحران بعدی بدهی و کسری بودجه در کدام کشور اروپایی اتفاق خواهد افتاد. مقام‌های رسمی دولت یونان اعلام کردند اگر کمک مالی جدید صندوق بین المللی پول و اتحادیه اروپا تا اواسط جولای به این کشور اختصاص پیدا نکند این کشور با ورشکستگی روبرو خواهد شد و این کشور از منطقه یورو اخراج خواهد شد. بدیهی است که تبعات منفی بحران اقتصادی یونان در مرحله دوم دامن کشورهای عضو اتحادیه اروپایی و به‌خصوص کشورهای عضو پول واحد اروپایی یورو را خواهد گرفت.

افزایش اعتراض‌ها در یونان و احتمال کشیده شدن آن به دیگر کشورهای اروپایی سرمایه‌گذاران را در مورد گسترش بحران مالی جدید در سراسر اروپا نگران کرده است. پرتغال، مجارستان، لهستان، کرواسی، ایرلند، رومانی، اسپانیا، ایتالیا و حتی انگلستان کشورهایی هستند که با خطر بالقوه بحران مالی مواجهند. از اثرات منفی بحران اقتصادی پولی یونان تاثیر منفی آن بر میزان ارزش یورو پول واحد اروپایی است. پایین رفتن ارزش یورو در برابر دلار به حداقل مقدار آن در هفته های اخیر  رسید.

آیا یورو محکوم به فنا است؟

گرچه بحران کنونی حوزه یورو، اغلب ناشی از مشکلات مالی یونان قلمداد می‌شود؛ اما بسیاری از اقتصاددانان، ریشه بحران یورو را عمیق‌تر و زاییده تناقضات ساختاری این نظام پولی می‌دانند. برای آنکه یورو بتواند در بلند مدت به حیات خود ادامه دهد، به نوعی همگرایی نیازمند است و کمک‌های دیگر کشورها نمی‌تواند مشکلات ساختاری موجود را کنار بزند. همگرایی در سیاست‌های مالیاتی و در سیاست‌های مالی ضروری است. حوزه یورو نیازمند همگرایی در بازار کار و در بازار سرمایه است. حوزه یورو متشکل از کشورهایی است که پول مشترکی دارند و از برخی جهات، سیاست‌های پولی مشترکی را دنبال می‌کنند، اما آنها در عین حال کشورهای مستقلی هستند که سیاست‌های مالی مستقلی را اتخاذ می‌کنند و در غالب موارد نسبت به استقلال خود در زمینه هزینه‌ها و مالیات‌ها حساسیت ویژه دارند.

بحران اخیر مالی و بدهی یونان به خوبی ضعف ساختارهای اقتصادی و عدم‌هماهنگی در اتحادیه اروپا و شکنندگی اتحادیه پولی اروپا را نشان داده است.