در فاصله زمانی وقوع حمله شیمیایی در دوما تا زمان حمله ائتلاف سه‌گانه به سوریه، وضعیت استقرار دولتمردان دو کشور حاشیه خلیج فارس جالب توجه بوده است. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و عادل الجبیر در فرانسه و مشغول دیدار با مکرون بوده‌اند. درهمان‌حال نیز پیگیر سیاست‌های خود علیه جمهوری اسلامی و افزایش توان رقابتی با ایران بوده و از هرگونه حمله نظامی علیه نظام سوریه حمایت کرده‌اند. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان درخلال دیدار از فرانسه رسماً اعلام کرد که کشورش آماده است از اقدام نظامی آمریکا پشتیبانی کند.

 

شیخ تمیم بن حمد بن خلیفه آل ثانی، امیر قطر به آمریکا سفر داشته و با ترامپ و ژنرال جیمز متیس، وزیر دفاع این کشور دیدار کرده است. در این سفر ترامپ پس از دیدار با او اعلام کرد که قطر پیشتر حامی تروریسم بوده اما اکنون دیگر از تروریسم حمایت نمی‌کند. قطر از حمله احتمالی آمریکا و متحدانش به سوریه حمایت کرد.

 

عراق و مصر پیش از حمله به سوریه مواضعی نزدیک به یکدیگر داشته‌اند؛ بغداد درقبال بحران سوریه موضع بی‌طرفانه اتخاذ کرد. از‌سوی‌دیگر مصر نیز ازیک‌طرف نیاز شدیدی به کمک‌های مالی و اقتصادی عربستان و امارات متحده عربی دارد، ازطرف‌دیگر با دولت بشار اسد در سوریه به‌لحاظ امنیتی همکاری می‌کند و با روسیه هم همکاری استراتژیکی برقرار کرده است. درنتیجه هم عراق و هم مصر مواضع شفاف و روشنی درقبال احتمال حمله نظامی آمریکا به مواضع بشار اسد اتخاذ نکردند.

 

تا پیش از حمله ائتلاف سه‌گانه به مواضع سوریه، بحرین و امارات، عمان و کویت دراین‌خصوص اظهارنظر رسمی نداشته‌اند.

مواضع رسمی لبنان در زمان پیش از حمله دوپارچه است. میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان، بشار اسد را همچنان رئیس‌جمهور مشروع و قانونی سوریه می‌داند.

نبیه بری، رئیس پارلمان لبنان وابسته به شیعیان این کشور نیز آشکارا حمله قدرت‌های غربی به سوریه را محکوم کرد و گفت که استفاده از آسمان لبنان برای این حمله «نقض آشکار حاکمیت لبنان» تلقی خواهد شد. سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان اما اعلام کرد که کشورش درقبال حمله آمریکا به سوریه بی‌طرف خواهد ماند.

براساس گزارش دویچه وله، از میان ۲۲ کشور عربی شاید بتوان گفت که الجزایر مواضع انتقادی نسبت به احتمال اقدام نظامی آمریکا در سوریه اتخاذ کرده است. الجزایر با هرگونه اقدام نظامی در خاک سوریه مخالفت کرد.

 

 

پس از انجام حمله نظامی، تمامی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بلااستثنا این حمله را تأیید کردند. دراین‌میان اما تأیید حملات ازسوی عمان برای برخی «غافلگیرکننده» بوده است؛ زیرا ولید المعلم، وزیر خارجه سوریه یک هفته پیش از این حملات به مسقط سفر داشته است.

عربستان پس از قطر دومین کشور شورای همکاری خلیج فارس است که از حملات نظامی آمریکا، انگلیس و فرانسه به سوریه حمایت کرد. وزارت خارجه عربستان سعودی در بیانیه‎ای اعلام کرد که «ما از عملیات نظامی صورت‌گرفته علیه اهداف نظامی سوریه به‌طور کامل حمایت می‏‌کنیم».

وزارت خارجه بحرین نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد که از حملات نظامی علیه مواضع نظامی دولت سوریه حمایت می‌کند. این حملات برای توقف استفاده از حملات شیمیایی ضرورت دارد.

 

حملات ائتلاف سه‌گانه به سوریه باعث شد تا گرو‌ه‌های مردمی در اردن دست به اعتراض خیابانی بزنند. نماینده اردن در سازمان ملل نیز این حملات را تأیید نکرد.

 

الجزایر از آن دسته کشورهایی است که حمله را تأیید نکرد. احزاب سیاسی الجزایر تجاوز نظامی آمریکا، فرانسه و انگلیس به سوریه را به‌شدت محکوم کرده و این اقدام را سبب نقض قوانین بین‌المللی دانستند.

 

بسام راضی، سخنگوی ریاست‌جمهوری مصر در واکنش به حملات ائتلاف غرب به رهبری آمریکا اعلام کرد که تشدید اخیر بحران سوریه موجب نگرانی بسیار دولت مصر شده است. وی درباره فعالیت بیست‌ونهمین نشست سالیانه سران اتحادیه عرب که در عربستان سعودی برگزار می‌شود، بر ثبات مواضع مصر درقبال بحران کنونی سوریه ازجمله حفظ وحدت سوریه، حمایت از مردم این کشور، حکومت قانونی آن و ارتش ملی و حق شهروندی تأکید کرد و افزود: «واضح است که مصر از گروه‌های تروریستی که به‌دنبال تقسیم سوریه هستند، حمایت نمی‌کند».

راضی همچنین افزود که عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر از مسئله فلسطین و تشکیل دولت فلسطین به پایتختی قدس شرقی در مرزهای ۱۹۶۷ حمایت می‌کند.

 

در بیانیه پایانی نشست اتحادیه عرب در ظهران عربستان که به خبرنگاران داده شد، آمده است: «ما استفاده از سلاح‌های شیمیایی علیه مردم سوریه را قویاً محکوم کرده و خواستار تحقیقات بین‌المللی به‌منظور تضمین اجرای قوانین بین‌المللی درمورد کسانی که ثابت شود در حملات شیمیایی دست داشته‌اند هستیم».

در این بیانیه بر لزوم یافتن راه‌حل سیاسی برای جنگ داخلی سوریه تأکید شده است که از هفت سال پیش تاکنون بیش از نیم میلیون کشته برجای گذاشته و میلیون‌ها نفر را آواره کرده است.

 

واکنش‌های کشورهای عربی درخصوص مسائل منطقه و حملات ائتلاف سه‌گانه بیش از هر چیز نشان از محافظه‌کاری بالای کشورهای عربی دارد؛ کشورهای عربی با آگاهی به اینکه نقش سرنوشت‌سازی در بحران سوریه ندارند، حوادث منطقه را با ظرافت رصد می‌کنند؛ هرچند که دراین‌میان برخی از کشورهای عربی از هیچ‌گونه تلاشی برای ضربه زدن به منافع ایران فروگذار نمی‌کنند اما اعراب نیز به‌خوبی درک کرده‌اند که راه‌حل نظامی کلید حل مشکلات منطقه‌ای نیست. این موضع را به‌وضوح می‌توان از بیانیه پایانی اتحادیه عرب که توسط عادل الجبیر خوانده شد، برداشت کرد. در چنین شرایطی، راهبرد بلندمدت ایران باید برمبنای حفظ منافع و دستاوردها به شرط آسیب نرسیدن به امنیت ملی باشد. لزوم پیشبرد گفتگوهای آستانه و تسریع فرایند آن ازجمله مواردی است که به حفظ دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران کمک خواهد کرد. با نگاهی به مواضع دولتمردان کشورهای عربی و اندیشکده‌های فعال در این کشورها این نکته برداشت می‌شود که کشورهای عربی نیز از حمله ائتلاف سه‌گانه به سوریه به‌عنوان ابزار کشورهای غربی جهت هشدار به دولت این کشور استفاده کرده‌‌اند نه اینکه این حملات تأثیر به‌سزایی در تغییر معادلات منطقه داشته باشد. هرچند که برخی از آنان براین‌باورند این پایان ماجرا نیست و آمریکا باید ایران را از سوریه حذف کند.