آمادگی کشورهای گروه 1+5 برای لغو تحریم‌های ایران
در ارتباط با زمان لغو تحریم‌های اتحادیة اروپایی علیه ایران، اخیراً اظهاراتی ازسوی سخنگوی دستگاه سیاست خارجی مشترک اتحادیه عنوان شده است. به‌نظر می‌رسد وزرای خارجة اتحادیة اروپایی درصدد برگزاری نشستی دراین‌رابطه و تهیة دستورالعملی برای چگونگی لغو این تحریم‌ها هستند. قبلاً هم برخی مقامات اروپایی ازجمله لوران فابیوس، وزیر خارجة فرانسه سخنانی دراین‌رابطه گفته بودند. همچنین به‌نظر می‌رسد گزارشاتی که در آینده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخصوص بازرسی از سایت‌های ایران تهیه خواهد کرد تأثیری مستقیم بر لغو تحریم‌های اتحادیة اروپایی خواهد داشت. درواقع یک رابطة مستقیم بین همکاری ایران با بازرسان آژانس انرژی اتمی وین برقرار خواهد شد و این رابطه تأثیر خود را بر میزان لغو تحریم‌های اتحادیة اروپایی نشان خواهد داد.
دراین‌رابطه مایکل مان، سخنگوی خانم اشتون در تاریخ 2 دسامبر اظهار داشت: به‌منظور دستیابی به توافق نهایی با ایران طی یک سال، در راستای برگزاری دیدارهایی با ایران گام برمی‌داریم. مایکل مان در گفتگو با روزنامة الرای العام، چاپ کویت در پاسخ به این سؤالات که بعد از توافق ژنو گام بعدی چیست؟ گفت: درحال‌حاضر ما باید گام‌های اولیة توافق را از ناحیة اتحادیة اروپا که تحریم‌های سختی را تحمیل کرده، پیگیری کنیم. ما آماده‌ایم تحریم‌ها علیه مسائل مختلف ازجمله پتروشیمی، معادن سنگ‌های گران‌قیمت و دیگر چیزها که در توافقنامة اول امضا شده، را متوقف کنیم. همچنین آماده‌ایم قانون مناسبی را در مجموعة اتحادیة اروپا برای تضمین اجرایی شدن این توافقنامه وضع کنیم اما ما منتظر اجرای این مسئله تا زمان وفای به عهد طرف ایرانی و تثبیت تعهداتش ازسوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهیم بود؛ زیرا قرار است بازرسان آژانس هشتم و نهم دسامبر (17 و 18 آذر) از رآکتور آب سنگین اراک بازدید کنند.
مان افزود: بعد از اطمینان از تعهد طرف ایرانی و ارائة گزارش به ما ازسوی آژانس و تأکید بر اجرای تعهدات براساس توافقات میان ما، همه چیز با سرعت زیادی رو به جلو حرکت خواهد کرد و هیئت وزیران اتحادیة اروپا به‌منظور موافقت با قانون مناسبی برای لغو تحریم‌ها نشستی را برگزار خواهد کرد. سخنگوی اشتون در پاسخ به این سؤال که آیا گزارش آژانس آغاز لغو تحریم‌های اتحادیة اروپا خواهد بود، گفت: باید گام‌های طرفین ایرانی و گروه‌های بین‌المللی یک همزمانی داشته باشد ازاین‌رو تماس‌های پی‌درپی و متعددی وجود خواهد داشت تا اطمینان حاصل شود که هریک از طرفین به تعهدات مورد امضای خود، عمل می‌کند. در رابطه با اتحادیة اروپا کارها به سرعت انجام خواهد شد. معتقدم آمریکا هم گام‌ها را دنبال خواهد کرد. در رابطه با خود ما هم باید بگویم تحریم‌هایی که اتحادیه اعمال کرده، پیچیده نیست؛ بلکه روشن است. همچنین تعامل با آن و تلاش برای از بین بردن آن براساس توافقنامة امضاشده، بسیار آسان خواهد بود.
تحلیل و جمع‌بندی
1. با توجه به اظهارات سخنگوی دستگاه سیاست خارجی مشترک اتحادیة اروپایی، تحریم‌های اتحادیة اروپایی درقبال ایران خیلی پیچیده نیست و درصورت داشتن ارادة سیاسی خیلی سریع می‌تواند ازسوی اتحادیه لغو شود. البته بدیهی است که اتحادیه دراین‌رابطه هماهنگی‌های لازم را با آمریکا خواهد داشت و ازطرفی نقش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دراین‌رابطه یک نقش اساسی خواهد بود. درواقع در روند لغو تحریم‌های اتحادیة اروپایی سه فاکتور عمده نقش اساسی خواهد داشت: 1) ارادة سیاسی کشورهای عضو اتحادیة اروپایی؛ 2) نظر موافق آمریکا؛ و 3) گزارشات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی. درواقع، سه ضلع مثلث اتحادیة اروپا، آمریکا و آژانس وین نقش کلیدی در هرگونه اعمال فشار و یا لغو تحریم‌ها درقبال ایران را دارند و دراین‌راستا از بازوی سیاسی حقوقی شورای امنیت سازمان ملل متحد برخوردار هستند.
2. نکتة دیگر که حائز اهمیت اساسی است مربوط به لغو تحریم‌های ایران ازسوی آمریکاست. این تحریم‌ها به‌طور کلی دو دسته هستند: 1) تحریم‌هایی که ازسوی کنگرة آمریکا تصویب شده و یک روند دشوار قانونی و حقوقی را طی کرده و به تصویب رسیده است. لغو این تحریم‌ها کار ساده‌ای نیست و باید توافق مشترک مجلس سنا و مجلس نمایندگان را به‌دنبال داشته باشد تا دولت اوباما بتواند آنها را لغو کند. دستة دوم تحریم‌هایی است که در اختیار رئیس‌جمهور آمریکاست و ایشان می‌تواند دستور لغو یا عدم اجرای آنها را برای مدتی مشخص صادر کند و یا کلاً لغو نماید.
3. دستة سوم تحریم‌هایی است که ازسوی شورای امنیت سازمان ملل متحد و براساس فصل هفتم منشور ملل متحد تصویب شده و رأی موافق پانزده عضو شورای امنیت (حداقل رأی ممتنع) را به‌دنبال دارد. این نوع تحریم‌ها که عمدتاً در چهار قطعنامة شورای امنیت متجلی شده‌اند سخت‌ترین نوع تحریم‌ها بوده و سازوکار حقوقی و سیاسی دشواری را برای لغو می‌طلبد که ممکن است چندین سال به طول انجامد. این قطعنامه‌ها به‌عنوان سند حقوقی الزام‌آور می‌تواند شرایط بسیار دشواری را برای کشور مربوطه به‌وجود آورد.
4. در این میان در راستای اجرای مفاد توافقنامة 24 نوامبر ژنو، درصورت همکاری مثبت ایران و گزارش مثبت بازرسان آژانس وین، در مرحلة اول ما می‌توانیم شاهد برخی تحریم‌هایی که اعمال یا لغو آنها در اختیار رئیس‌جمهور آمریکاست باشیم و همچنین تحریم‌هایی که شورای وزیران اتحادیة اروپایی می‌توانند دستور لغو آنها را صادر کنند. به‌نظر می‌رسد لغو این تحریم‌ها گام به گام و تدریجی خواهد بود و تا زمان گفتگوهای جامع و نهایی برای رسیدن به یک توافقنامة نهایی با گروه 1+5 به طول خواهد انجامید. درهرحال به احتمال قوی ما شاهد لغو یک‌سری تحریم‌ها تا چند هفتة آینده خواهیم بود و این امر شرایط مثبت سیاسی و بین‌المللی را برای ایران به‌وجود خواهد آورد و در بستر آن ما می‌توانیم شاهد یک‌سری همکاری‌های اقتصادی و انعقاد قراردادهای مهم تجاری باشیم.
نظر شما