چشم‌انداز همکاری اقتصادی میان افغانستان، هند، و ایران

توسعة روابط اقتصادی
یکی از زمینه‏های توسعة همکاری منطقه‏ای انرژی و حمل‌ونقل است. هم‌اکنون افزایش قیمت گاز مایع وارداتی در هرات در آستانة فصل سرما مشکلات زیادی را برای مردم این منطقه ایجاد کرده است. در بازار هرات، هر مترمکعب گاز مایع دو برابر قیمت قبل به هفتاد افغانی یعنی بیشتر از یک دلار به فروش می‌رسد. مردم دولت را به بی‌توجهی متهم کرده‌اند. این درحالی است که ایران بارها آمادگی خود را برای تأمین گاز مایع ازطریق خط لولة اسلام‌قلعه اعلام کرده است. کارشناسان افغان معتقدند تأمین گاز مایع افغانستان ازطریق ایران نیاز کنونی جامعة افغانستان بوده و باید سران دو کشور مقدمات آن را فراهم سازند.
در زمینة حمل‌ونقل این کشور در سال 2013 راه‌آهن بین افغانستان، ترکمنستان و تاجیکستان را افتتاح و نشست توسعة همکاری‎های اقتصادی را در آلماتی برگزار کرد. دولت افغانستان همچنین با  نشست آینده در هند تلاش می‌کند تا حمایت پاکستان را از روند صلح با گروه طالبان جلب کند. این تلاش‌ها تأثیر مثبتی بر روی تجارت خارجی افغانستان داشته است؛ به‌گونه‏ای که صادرات شش ماه اول سال جاری افغانستان حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد بیشتر از کل صادرات سال گذشته است. در سال گذشته میلادی میزان صادرات افغانستان 62 میلیون دلار بود اما تنها در شش ماه اول سال 2013 میلادی، صادرات افغانستان به بیش از صد میلیون دلار رسیده است.

توافق سه‌جانبة ترانزیتی
این کشور برای افزایش رونق اقتصادی و صادرات خود آمادگی خود را برای امضای توافق سه‌جانبة ترانزیتی با ایران و هند درمورد بندر چابهار اعلام کرد. افغانستان با این توافق به‌دنبال آن است تا مسیری تجاری برای خود فراهم ‌کند. دراین‌راستا در اولین اقدام و برای نخستین‌بار افغانستان پانزده کانتینر میوه خشک‌شده ازطریق بند چابهار به هند ارسال کرده است. پیش از این فعالیت‌های صادراتی افغانستان از بندر گوادر انجام می‏شد، اما به‌علت محدودیت‌های سیاسی و هزینه‌های بالای ذخیره‌سازی و کندی تجارت، بندر چابهار به‌عنوان بندر جایگزین بنادر پاکستان درنظر گرفته شده است. بندر چابهار در 72 کیلومتری «بندر گوادر» در بلوچستان پاکستان ظرفیت انتقال 5‌/‌2 میلیون تن کالا را در سال داراست. ایران در تلاش برای افزایش این ظرفیت به 5‌/‌12 میلیون تن در سال است. «منطقة آزاد تجاری چابهار» نیز ظرفیت‌های زیادی برای توسعة هرچه بیشتر آن فراهم کرده است.

موافقت و تلاش هند برای عملی شدن توافق سه‌جانبه
هند نیز در تلاش است تا ازطریق ایران به بازارهای افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی راه پیدا کند. این کشور با برگزاری نشست‎های بین‎المللی مانند نشست «تجارت با افغانستان» در «دهلی‌نو» سعی می‏کند روابط خود را با افغانستان توسعه دهد. هند در دوازده سال گذشته بیش از دو میلیارد دلار در افغانستان سرمایه‎گذاری کرده که این مقدار سرمایه‎گذاری در بین کشورهای منطقه بی‎سابقه بوده است. سرمایه‎گذاری هندی‎ها در استخراج معدن «حاجی‎گک» در افغانستان که از چندی پیش آغاز شده، برای بهبود وضعیت اقتصادی افغانستان مفید است. برای حضور بیشتر اقتصادی در افغانستان، هند در سفر سلمان خورشید، وزیر امور خارجة این کشور به تهران برای هفدهمین نشست کمیسیون مشترک ایران و هند در مه 2013، به‌طور رسمی مشارکت در پروژة توسعة بندر چابهار ایران را تأیید کرد. هرچند هند مذاکرات تجاری خود را با افغانستان دنبال می‌کند، اما به‌علت اختلافات سیاسی و مشکلات در زمینة سامانة حمل‌ونقل بین هند و پاکستان این کشور نمی‌تواند به مسیر پاکستان برای دسترسی به افغانستان متکی باشد. بنابراین بندر چابهار یک نیاز استراتژیک برای هند است.

روابط اقتصادی ایران و هند
علاوه‌بر افغانستان حجم مبادلات اقتصادی ایران و هند در سال 2012ـ2013 برابر با حدود پانزده میلیارد دلار بوده است. در این شرایط یحیی آل اسحاق، رئیس اتاق بازرگانی ایران نیز در رأس هیئتی 45 نفره به هند سفر کرد و از شرکت‌های هندی برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های کشاورزی، زیرساخت، بانکداری و گردشگری دعوت کرد. پس از توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5، هند روند فعالیت خود را در بندر چابهار تسریع کرده است. بلافاصله پس از توافق هسته‌ای ایران، سوجیتا سینگ، معاون وزیر خارجة هند با ابراهیم رحیم‌پور، همتای ایرانی دربارة راه‌های تسریع روند اجرایی پروژة بندر چابهار گفتگو کردند. قرار شد یک تیم هندی با سفر به ایران وضعیت تجاری و فنی این بندر را ارزیابی کند.
هند در تلاش است با ساخت بزرگراهی به‌ طول 220 کیلومتر در غرب افغانستان، این کشور را به بندر چابهار متصل کند و تاکنون حدود صد میلیون دلار نیز برای ساخت این بزرگراه سرمایه‌گذاری کرده است. بندر چابهار اولین بندر خارجی است که هند به‌طور مستقیم در توسعة آن مشارکت کرده است. در ادامة این روند در حاشیة اجلاس سازمان «اکو» در تهران توافق‎‏نامة ‌سه‌جانبة بازرگانی بین افغانستان، ایران و هند به امضاء رسید. این همگرایی بر اقتصاد تأثیرات خوبی خواهد داشت. با امضای این توافق‎نامه اعتماد دولت ایران به دولت افغانستان افزایش یافته و حتی شاید بتوان گفت نگرانی‏های ایران مبنی‌بر امضای توافق‏نامة امنیتی میان کابل ـ واشنگتن تعدیل خواهد یافت.