ایران از سال2003 و سقوط صدام حسین درعراق،کشوری که اعراب شیعه در آن بیشترین جمعیت را دارا هستند، به دنبال آن بوده تا از طریق تاکید بر هویت شیعی، فارق از مسایل ملی و قومیتی، نفوذ خود را در عراق تضمین کند. اما طی سال های گذشته نشانه هایی از احیای مجدد هویت عربی در عراق و به خصوص در مناطق شیعه نشین این کشور دیده می شود، ملی گرایی عربی که از سال 2003 و از زمان ممنوع الکار شدن حزب بعث در عراق رو به خاموشی گراییده بود. گذشته از دلایل گوناگون، ردپای تلاش های عربستان در این مسیر به خوبی نمایان است.

 

در انتخابات 2018 عراق که از حیث شکست داعش، حایز اهمیت ویژه ای بود، ۴۴٫۵۲ درصد واجدین شرایط شرکت کردند و بر اساس شمارش آرا، «ائتلاف اتحاد انقلابیون برای اصلاحات» (سائرون) به رهبری مقتدی صدر که موضعی ملی گرایانه و مستقل نسبت به ایران و آمریکا دارد، در صدر قرار گرفته‌است. فهرست فتح به رهبری هادی العامری، فرمانده حشد الشعبی که متحد ایران است، در جای دوم قرار گرفته و فهرست نصر به رهبری حیدر العبادی، نخست‌وزیر فعلی که با ایران و آمریکا تعامل مثبت دارد، در جای سوم ایستاده‌است. البته هیچ‌یک از احزاب، اکثریت را به دست نیاورده اند.

 

یکی از دلایل مهم پیروزی جریان صدر در انتخابات اخیر آن است که وی چند سالی است حرکت های اعتراض آمیز در عراق را راهبری می کند. در واقع وی با رویکردی پوپولیستی نماینده اقشار محروم عراق است و به بیان نیازها و خواسته های مردم می پردازد. مقتدی صدر با همراهی جریانات سکولار و چپگرا، تاکنون چندین تظاهرات گسترده علیه فساد و ناکارآمدی دولت در امور اقتصادی و ارائه خدمات برگزار کرده و در میان توده های مردم جایگاه خاصی یافته است. شیعیانی که در انتخابات شرکت کرده اند از عملکرد دولت عبادی طی چهار سال گذشته راضی نبوده اند. این در حالی است که دولت العبادی دستاورد بزرگی همچون شکست داعش را در کارنامه خود داشت، اما به نظر می رسد که دغدغه و اولویت عراقی ها از مسایل امنیتی، به سمت امور اقتصادی و معیشتی سوق پیدا کرده است.

 

اما نکته ای که بسیاری از آن غافل شده اند، تلاش های چند ساله گذشته عربستان در تقویت روحیه ناسیونالیسم عربی، به خصوص در جنوب عراق و بین شیعیان این کشور است.  بن سلمان تلاش کرده است تا با سرمایه گذاری های عظیم اقتصادی در عراق، به محبوبیت خود در این کشور بیفزاید، و ترجیح داده است که کمک های مالی را به جای سیاستمداران سنی، به سوی افراد بانفوذ شیعه در عراق روانه کند. او حتی از مقتدی صدر، روحانی برجسته شیعه و قاسم العراجی، وزیر کشور عراق که نزدیک به ایران است، در ریاض میزبانی کرد.

 

بن سلمان، ولیعهد سعودی در سال 2015  برای بازگرداندن روابط دیپلماتیک تلاش بسیاری کرد و در سال گذشته هم مرزهای پادشاهی عربستان با عراق را دوباره باز کرد. کمک های سعودی به عراق تا جایی پیش می رود که در جریان کنفرانس بازسازی عراق پس از داعش، دیپلمات های عراقی به صراحت بیان می کنند که کمک های عربستان سعودی در برابر کمک های ایران به عراق، قابل مقایسه نیست. یک مقام عراقی در جریان این کنفرانس با شور خاصی می گوید: "پس از شکست ایران در مبارزه با تروریسم، وقت آن است که عربستان سعودی آن ها را از بین ببرد!"

ساخت هتل شرایتون بصره با سرمایه گذاری های عربستان سعودی در کنار کنسولگری این کشور رو به اتمام است، پروازهای بین عربستان سعودی و عراق با 140 پرواز در هر ماه از سر گرفته شده است. چندین شرکت دولتی، از جمله  "سابیک"، غول پتروشیمی سعودی، در بغداد دفتر ثبت کرده اند. ماه گذشته در کویت، وزیر امور خارجه عربستان سعودی، عادل الجبیر، پرداخت 500 میلیون دلار اعتبار صادرات در قالب وام کم بهره به منظور حمایت از بازسازی عراق پس از جنگ با داعش را به عراق تعهد کرد.

 

بیش ترین تمرکز بر شهر بصره است که ثروتمندترین منطقه عراق نیز محسوب می شود. پروژه هایی که سعودی ها برای سرمایه گذاری در این منطقه در نظر گرفته اند شامل : احیای کارخانه پتروشیمی در حال زوال بصره است که در صورت بازسازی، می تواند عراق را از محصولات ایرانی بی نیاز سازد . سعودی ها همچنین نگاهی به یک منطقه لم یزرع واقع در امتداد خط مرزی دارند . در واقع آنها در پی این هستند تا از طریق آبخوان های زیر زمینی این اراضی را به مزارع حاصلخیز تبدیل نمایند .

 

جریان مقتدی صدر، یک حزب ضد ایرانی یا طرفدار آمریکا نیست. مقتدی صدر تلاش کرده است تا جدا از مسایل خارجی، با تاکید بر مولفه های ملی گرایانه مردم عراق، اذهان عمومی این کشور را به مسایل و بحران های داخلی عراق به ویژه مسایل اقتصادی جلب کند. در عین حال این دیدگاه جریان سایرون، فرصت مناسبی را برای عربستان فراهم نموده است تا با حمایت از احزاب  شیعی ملی گرا، از نفوذ ایران در عراق بکاهد. به نظر می رسد که عربستان "عراق شیعی" را پذیرفته و حال در تلاش جلب رضایت شیعیان این کشور، این بار با پر رنگ کردن بحث های ملی گرایانه برای به دست آوردن نفوذ خود در این کشور عربی است.