تشدید سیاست‌های امنیتی عربستان در منطقه
تشدید سیاست‌های امنیتی عربستان در منطقه
یکشنبه 12 آذر 1391
تحولات خاورمیانه، عربستان سعودی را در محاصره دگرگونی‌هایی از جمله سرنگونی متحدین، تضعیف جایگاه این کشور و چالش مشروعیت داخلی و منطقه‌ای قرار داده تا جایی‌که محیط داخلی و پیرامونی این کشور از نظر امنیتی و سیاسی به‌شدت متاثر گردیده است.
در کنار تحولات موسوم به بهار عربی، در بزرگترین چالش امنیتی و سیاسی منطقه‌ای عربستان، سعودی‌ها نظاره‌گر کامیابی‌های منطقه‌ای رقیب ایدئولوژیک و سیاسی خود یعنی ایران هستند. اثرگذاری و افزایش نفوذ ایران در عراق شیعی، موفقیت‌های کنونی ایران در حمایت از بشار اسد و شکست سیاست‌های عربستان در به نتیجه رساندن مبارزه مخالفان نظام سوریه، نفوذ معنوی ایران در بحرین، یمن و همچنین مناطق الشرقیه عربستان و بهبود وجهه بیش از پیش ایران در میان گروه‌های فلسطینی در پی جنگ هشت روزه غزه از جمله مسایلی است که خواب سعودی‌ها را آشفته کرده است.
عمق و شدت تحولات ذکر شده سبب گردیده محیط منطقه‌ای عربستان سعودی شاهد برهم خوردن توازن قدرت منطقه‌ای به زیان این کشور باشد.
از طرفی با توجه به اینکه در سطح منطقه‌ای هدف اصلی عربستان (به پشتوانه آمریکا) تداوم نقش برتر این کشور در شبه جزیره عربی و متعاقب آن در خاورمیانه عربی است، هر تحولی که این هژمونی را به چالش بکشد، تهدیدی برای امنیت و منافع ملی عربستان خواهد بود. از این‌رو، بخش‌های مهمی از هزارتوی امنیتی رژیم آل سعود که تا پیش از این عمدتا جهت‌گیری داخلی داشت متحول شده و در راستای بیشینه‌سازی فعالیت و اثرگذاری فراملی و منطقه‌ای گام برمی‌دارد.
بازخورد عمده این امر را می‌توان در انتصاب بندر بن سلطان بن عبدالعزیز بر ریاست دستگاه امنیتی عربستان به جای مقرن بن عبدالعزیز دید. بندر برعکس مقرن به دلیل اشتغال در سفارت آمریکا به مدت 23سال می‌تواند در نزدیکی دستگاه‌های امنیتی عربستان و آمریکا و نیز همسویی سیاست‌های عربستان، آمریکا و اسرائیل در منطقه نقش مهمی ایفا کند.
از طرفی، دیدگاه‌های تهاجمی و تنش‌زا در ادعاهای مقامات رسمی برای بهره‌برداری‌های سیاسی امنیتی نیز به‌وفور دیده می‌شود به طوری‌که مقامات عربستانی با طرح ادعایی نظیر سوءقصد به سفیر این کشور توسط ایران و همچنین تجاوز بالگرد ایران به حوزه نفتی عربستان درصدد هستند دستاویزهای لازم برای تشدید اقدامات امنیتی منطقه‌ای خود را علیه ایران بیابند.
در همین راستا تشدید اقدامات امنیتی سعودی‌ها در تسلیح و همچنین تجهیز اطلاعاتی مخالفان سوری نیز با طرح ادعاهای اقدامات تروریستی توسط سوریه آغاز شد. به عنوان مثال، وزارت کشور عربستان با اعلام دستگیری تروریست‌های متهم به خرابکاری که مسلح به بمب‌های شیمیایی بوده‌اند با توجه به اینکه نظام سوریه از ناحیه غرب متهم به داشتن سلاح شیمیایی است، فضا و بستر لازم برای تشدید اقدامات امنیتی در این کشور را ایجاد نمود. کشته شدن یکی از نیروهای امنیتی سعودی در سوریه نشان از شدت یافتن فعالیت دستگاه امنیتی در این کشور است.
در مورد ایران و بحرین عمدتا سیاست‌های امنیتی عربستان عکس سایر کشورها از مجرای ترتیبات امنیت جمعی عربی مانند شورای همکاری خلیج فارس و لابی در شورای امنیت می‌گذرد. هرچند در مورد ایران به نقل از پایگاه خبری نهرین‌نت از منابع آگاه در پیشاور، دستگاه‌های اطلاعاتی عربستان سعودی با افزایش فعالیت عملیات‌های محرمانه خود تلاش می‌کنند از طریق ارتباط‌گیری با گروهای افراطی و تروریستی مانند جندالله آنها را به ایجاد ناآرامی در ایران تشویق نمایند.
در خصوص بحرین، بسیاری از کارشناسان عملکرد تهاجمی شورای همکاری خلیج فارس در این کشور را متاثر از نگاه امنیتی جدید حاکم بر سیاست خارجی عربستان سعودی به عنوان برادر بزرگتر کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس می‌دانند. اعزام بیش از هزار نیروی نظام سعودی و 30 تانک و ارسال تسلیحات نیمه‌سنگین به بحرین ناآرام در کنار تشدید فعالیت دستگاه‌های امنیتی عربستان را می‌توان نمودی از این تهاجم‌گرایی سیاست خارجی عربستان دانست.
کشور دیگری که آماج اقدامات امنیتی عربستان در سال‌های اخیر بوده است عراق است. روابط سرد این دو همسایه حتی بعد از سقوط صدام نیز ادامه دارد. اختلافات مذهبی، تعامل نزدیک عراق با ایران و روسیه، سیاست‌های تولید نفت و نظم سیاسی عراق از جمله مواردی است که توجه و حساسیت دستگاه امنیتی عربستان را موجب شده است. بدین سبب، عربستان همواره تلاش نموده از راه‌هایی همچون: تزریق منابع مالی به حامیان خود که طیف بعثی‌ها را عموما شامل می‌شود، گسیل تروریست‌ها و ایجاد ناآرامی‌ها در خاک عراق، در امور داخلی این کشور دخالت نماید.
یمن نیز از تشدید فعالیت‌های امنیتی عربستان در امان نمانده است. عربستان از زمان شکل‌گیری جنبش شیعیان صعده و متحد شدن قبایل شیعه در استان‌های صعده و آل عمران با ظرافت بیشتری این تحولات را دنبال کرده است. از دیدگاه سعودی‌ها، بعد از تحولات خاورمیانه، شیعیان صعده یکی از منابع ارسال سیگنال‌های خطر برای امنیت عربستان هستند. از این جهت دامنه اقدامات امنیتی سعودی‌ها در یمن، از برقراری ارتباطی قوی با رهبران اپوزیسیون یمن و نفوذ دستگاه امنیتی سعودی‌ها در قدرتمندترین رهبران اپوزیسیون احزاب اسلام‌گرا تا احتمال مداخله نظامی در این کشور به مانند سال2004 وجود دارد.
حاکم شدن دیدگاه‌های امنیت‌محور در عربستان تا اندازه‌ای است که موسم حج امسال بدلیل تجمع مسلمانان از کشورهای مختلف نیز از جهت تعدد واحدهای امنیتی و انتظامی بی‌سابقه بود. به‌طوری که وجود450 واحد امنیتی، 25700 افسر، ۶۹۰۰ خودرو و تجهیزات چندمنظوره به‌علاوه ۱۹ فروند بالگرد از ناوگان هواپیمای امنیتی مجهز به پیشرفته‌ترین فناوری‌ها شاهد این مدعاست. از طرفی برای اولین بار دستگاه امنیتی عربستان در مراسم حج از 43 زن استفاده کرد.
با تمامی این تدابیر، به تعبیر «کریستوفر دیویدسون»، استاد دانشکده بین‌الملل دانشگاه «دورهام» و مولف کتاب «پس از پادشاهان خلیج فارس»، در سایت فارین پالیسی، حکومت‌های پادشاهی عرب از جمله عربستان مانند پازل نامعلومی هستند که به‌هم ریخته‌اند. آنها برای نظم دادن به این پازل از یک‌سو تلاش می‌کنند با تشدید اقدامات امنیتی حکومت خود را مانند گذشته حفظ کنند و از سوی دیگر می‌کوشند کشورشان را با دیدگاه امنیت محور با قرن ۲۱ وفق دهند. ماحصل این امر، تسری نگاه امنیتی به روابط خارجی با کشورهای همسایه و در نهایت انزوای زایدالوصف آنها در خاورمیانه است.
نظر شما