ـ امارات متحده عربی در ۱۳ اوت ۲۰۲۰، در قالب پیمان ابراهیم به‌طور رسمی روابط دیپلماتیک خود را با رژیم صهیونیستی آغاز کرد و در چند سال اخیر نیز شاهد گسترش این روابط از سطح روابط سیاسی به حوزه‌های دیگر به‌خصوص اقتصادی، فرهنگی و امنیتی بوده ولی علی‌رغم پیشرفت‌ها فوق‌الذکر، در پی این توافق با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است.

ـ مهم‌ترین چالش‌های توافق ابراهیم برای امارات متحده عربی عبارت‌اند از: 1. مخالفت جدی و فعال جمهوری اسلامی ایران و متحدان منطقه‌ای آن با توافق ابراهیم؛ 2. نگاه تاکتیکی رژیم صهیونیستی به توافق ابراهیم و تضعیف تدریجی آن در میان‌مدت و بلندمدت به‌دلیل نبود دستاورد چشمگیر؛ 3. رویکرد تهاجمی رژیم صهیونیستی به فلسطینیان و دشواری سکوت امارات متحده عربی به‌عنوان یک کشور عربی و اسلامی و همچنین میزبان دیاسپورای تأثیرگذار فلسطینی؛ 4. تأثیرگذاری متغیر روابط با رژیم صهیونیستی بر روابط با سایر کشورهای اسلامی و عربی که نسبت به رژیم صهیونیستی حساسیت‌های ویژه دارند؛ 5. بهره‌برداری و سوءاستفاده احتمالی اطلاعاتی و امنیتی از روابط با امارات متحده عربی برای تبدیل این کشور به یک مرکز اطلاعاتی و امنیتی و همچنین عملیات در این حوزه.

ـ مدیریت تنش با جمهوری اسلامی ایران یکی از چالش‌های اصلی توافق ابراهیم است زیرا به هر میزان روابط امارات متحده عربی با رژیم صهیونیستی منجر به حضور و نفوذ به‌خصوص در حوزه‌های امنیتی و نظامی شوند، واکنش جمهوری اسلامی ایران و متحدان منطقه‌ای آن دور از ذهن نیست. از سوی دیگر، امارات متحده عربی نیز سعی دارد با کاهش تنش با جمهوری اسلامی ایران به مدیریت واکنش‌های احتمالی ایران نسبت به گسترش روابط با این رژیم بپردازد.

ـ در دوره نخست‌وزیری نتانیاهو، توجه به شرق آسیا بیش‌ازپیش در دستور کار دولت قرار گرفت. بر همین مبنا، حوزه‌های نظامی و تجارت تسلیحات، بخش کشاورزی و فناوری به‌عنوان مهم‌ترین زمینه‌های همکاری میان رژیم صهیونیستی و کشورهای جنوب شرق آسیا موردتوجه طرفین قرار گرفت.

ـ اگرچه رژیم صهیونیستی با اغلب کشورهای جنوب شرق آسیا روابط دیپلماتیک دارد اما این رژیم با سه کشور مسلمان اندونزی، مالزی و برونئی روابط رسمی و دیپلماتیک ندارد. این مسئله به‌عنوان مهم‌ترین چالش رژیم صهیونیستی در منطقه جنوب شرق آسیا، در نظر گرفته می‌شود.

ـ به‌موازات افزایش معضلات زیست‌محیطی در جنوب شرق آسیا، تعاملات رژیم صهیونیستی با کشورهای جنوب شرق آسیا افزایش پیداکرده است. با توجه به اینکه این منطقه از نظر زیست‌محیطی یکی از مناطق آسیب‌پذیر است، پیش‌بینی می‌شود که پیوندهای رژیم صهیونیستی با این منطقه بیش‌ازپیش تعمیق پیدا کند.

ـ رقابت‌های آمریکا و چین در جنوب شرق آسیا و جناح‌بندی‌های موجود در این منطقه یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذار بر سیاست خارجی رژیم صهیونیستی در منطقه جنوب شرق آسیاست.

ـ مخالفت با رژیم صهیونیستی نه‌تنها در سطح دولت و نخبگان سیاسی، بلکه در میان جوامع مدنی و افکار عمومی کشورهای مسلمان منطقه به‌وضوح دیده می‌شود. از این منظر حتی اگر دولت‌ها تمایل به آغاز روابط دیپلماتیک داشته باشند، سد افکار عمومی مانع جدی در موفقیت این مسئله است.

ـ سیاست خارجی جمهوری آذربایجان بعد از دستاوردهای دولت این کشور در جنگ دوم قره‌باغ در سال 2020 تغییر محسوسی داشته است که نوع رفتار با جمهوری اسلامی ایران از مصادیق بارز آن محسوب می‌شود. یکی از نمودهای برجسته در تغییر نگاه باکو به تهران، گسترش مناسبات آذربایجان _ رژیم صهیونیستی و کتمان نکردن این توسعه روابط است که ظاهراً از نوعی بی‌نیازی آذربایجان در قبال ایران نشئت می‌گیرد. البته به‌رغم تبلیغات پررنگ و گسترده در زمینه توسعه این روابط که خود صهیونیست‌ها سردمدار آن هستند، بررسی دقیق‌تر ماهیت آنها نشان می‌دهد که این مناسبات ـ ظاهراً بسیار شکوفا ـ با چالش‌های مهمی روبه‌روست که عموماً در سایه تبلیغات یادشده قرار گرفته و کمتر به آنها توجه می‌شود.

ـ درحال‌ حاضر، فضایی که در جامعه نخبگانی و رسانه‌ای جمهوری اسلامی ایران در خصوص این موضوع ایجاد شده، مبتنی‌بر این فرضیه هست که جمهوری آذربایجان سرمست از پیروزهای جنگ دوم قره‌باغ، چهره واقعی ضد ایرانی خود را نمایان ساخته و به کمک ترکیه و رژیم صهیونیستی در پی ضربه زدن به ایران هستند. در این زمینه جالب است که اهمیتی به منافع متفاوت آذربایجان، رژیم صهیونیستی و ترکیه و نیز روابط ارمنستان با رژیم صهیونیستی داده نمی‌شود و برآیند اغلب تحلیل‌های ارائه‌شده، اصلی‌ترین راه ممکن برای سیاستمداران جمهوری اسلامی ایران را برخورد قاطع و قهری با جمهوری آذربایجان و ترکیه و حمایت از ارمنستان به هر شکل ممکن می‌دانند. این فضای ایجادشده به‌حدی گسترش یافته که برخی مسئولین کشور نیز هم‌صدا با این جریان رسانه‌ای شده‌اند.

ـ غرب آسیا بر اساس عمده اسناد بالادستی این کشور در سیاست‌های روسیه از اولویت برخوردار نیست.

ـ اهمیت خاورمیانه علی‌رغم عدم اولویت آن در سیاست خارجی این کشور، در سال‌های اخیر بر ادراک و تصمیم‌گیری رهبران سیاسی کرملین تأثیرگذار بوده و سبب ایفای نقش فعال این بازیگر در منطقه شده است.

ـ محورها و محرک‌های روابط روسیه ـ رژیم صهیونیستی در چهارچوب اسناد این کشور و بر اساس مؤلفه تأمین ثبات و امنیت و جلوگیری از تشدید تنش و همچنین مشارکت فعال مسکو در تعاملات سیاسی و اقتصادی تنظیم شده است. 

ـ روابط ویژه رژیم صهیونیستی و ایالات متحده بر اساس درک متقابل و ضرورت هر دو بازیگر در ابعاد سیاسی، نظامی و امنیتی گسترش یافته است.

ـ رژیم صهیونیستی بزرگ‌ترین دریافت‌کننده سالانه کمک‌های خارجی ایالات متحده پس از جنگ جهانی دوم محسوب می‌شود.

ـ واشینگتن به‌عنوان بزرگ‌ترین ارائه‌کننده تجهیزات و تسلیحات نظامی به رژیم صهیونیستی تلاش می‌کند تا برتری کیفی خود را در حوزه امنیتی و نظامی بر دیگر کشورهای منطقه حفظ کند.

ـ حفظ و تداوم رابطه با روسیه از منظر تل‌آویو ضروری است اما لزوماً نمی‌تواند جایگزین روابط راهبردی با ایالات متحده باشد. بنابراین، سیاست و منافع مشترک میان واشینگتن ـ تل‌آویو اگرچه در رابطه مسکو ـ تل‌آویو چالش ایجاد نمی‌کند اما مانع از ارتقا و توسعه آن می‌شود.

ـ رویکرد مسکو نسبت به مسائل ایران سبب افزایش نگرانی‌های تل‌آویو شده است و مقامات این رژیم، مسکو را به انجام بازی دوگانه متهم می‌کنند.

ـ جنگ اوکراین و تبدیل شدن آن به محل تنش بازیگران غرب و روسیه، عملاً بر روابط مسکو و تل‌آویو تأثیرگذار بوده است و طیف رابطه این دو بازیگر را به چالش‌های اساسی گذر داده است.

ـ هند در سال 1950 رژیم صهیونیستی را به‌رسمیت شناخت و به‌طور همزمان برای جلوگیری از تیرگی روابط با کشورهای اسلامی و ممانعت از ایجاد تنش در سطح داخلی، از آرمان مردم فلسطین حمایت کرد. درنهایت، هند پس از دهه‌ها سیاست عدم‌تعهد و حمایت از آرمان فلسطین و جهان عرب، با افتتاح سفارت این رژیم در ژانویه 1992 موافقت کرد. از آن زمان، روابط دو بازیگر حول منافع راهبردی و تهدیدات امنیتی شکل گرفت.

ـ با پایان جنگ سرد و تغییر ترتیبات امنیتی منطقه، روابط با رژیم صهیونیستی فرصتی ویژه را در اختیار دهلی‌نو در برابر اسلام‌آباد قرار داد. هند همکاری‌های نظامی، امنیتی و اطلاعاتی با این رژیم را به‌عنوان برگ برنده در مقابل پاکستان نگریست و به‌تدریج این روابط را در حوزه‌های دیگر نیز توسعه داد. با روی کارآمدن دولت مودی و توسعه روابط به سطح شراکت راهبردی، واکنش‌ها نسبت به ماهیت این روابط شکل جدی‌تری به خود گرفت. از یک‌سو، جمعیت 190 میلیونی مسلمانان هند، یکی از بزرگ‌ترین اقلیت‌های جهان به‌شمار می‌روند. از سوی دیگر، دولت‌های عربی و اسلامی و همچنین چین و روسیه می‌توانند نسبت به سطح و حوزه روابط دهلی‌نو و تل‌آویو حساسیت‌های جدی امنیتی و اعتقادی را مطرح می‌کنند و این روند، روی سطح روابط دهلی‌نو با کشورهای فوق و نیز مواجه دولت به تنش‌های داخلی اثر می‌گذارد. از این‌رو، باتوجه به تلاش دو طرف مبنی‌بر گسترش حوزه روابط با تأکید بر قرارداد چهارگانه «آی 2 یو 2»، در ادامه، به چالش‌هایی که تعمیق روابط این دو برای هند در دو سطح داخلی و خارجی به ارمغان خواهد آورد، پرداخته خواهد شد.

ـ روابط هند و رژیم صهیونیستی در دوران نخست‌وزیری مودی (از سال 2014) به‌طور آشکار ارتقا یافته و در سال 2017، مودی به‌عنوان نخستین نخست‌وزیر هند به تل‌آویو سفر کرد. از دستاوردهای این سفر، می‌‌‌توان تبدیل شدن هند به شریک راهبردی این رژیم اشاره کرد. از زمان روی کار آمدن مودی در سال 2014، هند مقصد صادراتی حدود 42 درصد از کل صادرات اسلحه رژیم صهیونیستی بوده است.

ـ هند طی دهه‌های گذشته تلاش بسیاری برای اجتناب از سویه‌های منفی روابط با رژیم صهیونیستی داشته است که نمود آن را می‌توان در روابط با کشورهای حوزه خلیج فارس مشاهده کرد. رویکرد تدریجی هند در گنجاندن این رژیم در سیاست خاورمیانه‌ای خود گویای گریز این کشور از پذیرش پیامدهای امنیتی و نیز تأثیر آن بر روابط دهلی با کشورهای اسلامی است که این گزاره پس از 2019 و همچنین گفتگوهای امنیتی چهارگانه رنگ باخت. تأکید و توجه هند روی این است که روابط دهلی‌نو ـ تل‌آویو منجربه ایجاد ائتلاف میان گروه‌های اسلامی در داخل و همچنین خارج از این کشور نشود و نیز این روابط به معنای «ائتلاف هند و رژیم علیه مسلمانان» فهم نشود.

ـ به‌نظر می‌رسد چرایی محقق نشدن آنچه رژیم صهیونیستی آرزو داشت، در وجود چالش‌هایی ریشه دارد که در روابط میان مصر و رژیم صهیونیستی وجود دارد.

ـ چالش‌ها در روابط میان مصر و رژیم صهیونیستی عبارت‌اند از:

1) انعطاف‌ناپذیری سیاست‌های رژیم صهیونیستی: در طول سال‌های گذشته تصمیمات و اقداماتی از سوی رژیم صهیونیستی اتخاذ شد که به روابط غیر دوستانه بین دو طرف کمک کرد، به گونه‌ای که این اقدامات این رژیم (ازجمله الحاق بیت‌المقدس شرقی و بلندی‌های جولان، گسترش شهرک‌سازی، شروع جنگ اول لبنان و ظرفیت هسته‌ای آن) به محقق نشدن سازش میان دو کشور کمک کرده و چالشی را در روابط میان این دو ایجاد کرده است.

2) حل‌وفصل نشدن مسئله فلسطین: حل‌وفصل نشدن این مسئله یکی از چالش‌های روابط میان رژیم صهیونیستی و مصر است.

3) الزامات محافظه‌کارانه دولت مصر در قبال رژیم صهیونیستی: از آغاز دوره سازش، مصر مراقب تنظیم و محدود کردن عادی‌سازی روابط با این رژیم با ایجاد چهارچوبی ساختاریافته و تعریف‌شده از روابط بوده که دامنه، عمق و قلمروهای مجاز روابط را دیکته می‌کند که هیچ انحراف اساسی از آن، مثبت یا منفی، وجود نداشته باشد.

4) اسلام‌گرایی در مصر: اخوان‌المسلمین بزرگ‌ترین جنبش اسلامی در مصر و جهان اسلام و یکی از قدرتمندترین و قدیمی‌ترین گروه‌های مخالف رژیم صهیونیستی و حامی فلسطین است.

5) محدودیت‌های افکار عمومی در جامعه مصر: اکثریت افکار عمومی مصر در مورد تغییر نگرش نسبت به رژیم صهیونیستی، مردد نیستند. به‌استثنای تعداد انگشت‌شماری از نویسندگان و متفکرانی که گرایش لیبرال دارند یا از جناح چپ هستند که مایل به پرداخت هزینه شخصی و خطر تحریم شدن توسط اتحادیه‌های حرفه‌ای بوده‌اند، هیچ نیروی سیاسی یا اجتماعی قابل توجهی حاضر به پذیرفتن سازش با رژیم صهیونیستی و مقابله با مخالفان عادی‌سازی، یا اقدامی برای انتشار ارزش‌های آشتی، همزیستی و پذیرش دیگری نشده است.

6) برداشت‌ها و سوء‌برداشت‌ها در روابط همکاری‌جویانه متقابل: همکاری‌های میان طرفین در برخی از خطرها و تهدیدهایی که از صحرای سینا و یا غزه متوجه مصر و رژیم صهیونیستی است، وجود دارد، اما برداشت‌ها و سوء‌برداشت‌های منفی و به‌نوعی بی‌اعتمادی، علی‌رغم همکاری میان طرفین وجود دارد.

7) تمایل مصر به تداوم روابط با کشورهای حوزه مقاومت به‌عنوان یک عنصر توازن‌بخش: مصر تمایل دارد که نقش رهبری این کشور در سطح کشورهای عربی و اسلامی و ایستادگی در سنگر مقاومت فلسطین را بازپس گیرد، از مقاومت اسلامی در نوار غزه و سایر کشورهای این محور، به‌عنوان متحدی برای حمله احتمالی به رژیم صهیونیستی استفاده کند و حمله احتمالی اتیوپی به پشتوانه نظامی این رژیم به مصر به دلیل موضوع سد النهضه را خنثی نماید.