نگاهي به دلايل پيشتازي جريان صدر


با اعلام نتايج رسمي انتخابات پارلماني 12 مه 2018 عراق، جريان صدر با ليست سائرون با 54 كرسي به بزرگ‌ترين فراكسيون پارلمان اين كشور تبديل شد و ليست الفتح وابسته به حشد الشعبي با 47 كرسي و ليست النصر وابسته حيدر العبادي با 42 كرسي در رده‌‌هاي دوم و سوم قرار گرفتند. شايد قبل از اعلام نتايج كمتر كسي پيش‌بيني اين پيروزي را براي جريان صدر مي‌كرد. حال سؤالي كه ايجاد مي‌شود اين است كه چه دلايلي موجب پيشي گرفتن جريان صدر در انتخابات عراق شده است. در پاسخ مي‌توان دلايل متعددي را ذكر كرد كه مهم‌ترين آنها عبارتند از:
  1. نااميدي از روندهاي موجود: مردم عراق بعد از پايان اشغالگري ايالات متحده آمريكا با تصور اينكه احزاب و جريانات اصلي عراق به‌تدريج وضعيت كشورشان را بهبود مي‌بخشند، مشاركت قابل قبولي را در حمايت از احزاب و گروه‌هاي سياسي عراق انجام دادند؛ ولي به‌تدريج شاهد ناكارآمدي، فساد و دعواهاي سياسي و همچنين ورود داعش و ناامني به كشورشان بودند. به‌همين‌دليل سرخورده از فعاليت‌هاي سياسي ضمن كاهش مشاركت در انتخابات به جريان صدر كه عموماً در دولت حضور نداشت اقبال نشان دادند.
  2. افزايش تمايلات ملي‌گرايانه: به‌دليل نابساماني موجود در عراق و همچنين افزايش ملي‌گرايي در ساير نقاط جهان، ملي‌گرايي در عراق نيز رشد كرده و مردم اين كشور مشكل بزرگ كشور خود را دخالت‌هاي خارجي در اين كشور مي‌دانند به‌خصوص بعد از سرخوردگي از اعتماد به اشغالگران آمريكايي براي حل مشكلات عراق اين زمينه فراهم شده است. جريان صدر با شعارهاي ملي‌گرايانه توانسته از فضاي موجود بهره برده و به بهبود جايگاه خود بپردازد.
  3. سابقه خاندان صدر در عراق: كشور عراق را بايد كشوري با رهبري خاندان‌هاي مشهور دانست؛ براي مثال، خاندان‌هاي صدر و حكيم به‌دليل وابستگي به مرجعيت از اين مزيت برخوردارند به‌خصوص اينكه مقتدي صدر به‌عنوان يكي از بازماندگان خاندان صدر داراي سابقه بد سياسي و اقتصادي نبوده است و اين امر زمينه را براي اعتماد بيشتر مردم به ايشان فراهم كرده و شعارها و سابقه ضدآمريكايي صدر نيز در اين امر بي‌تأثير نبوده است.
  4. حمايت برخي رسانه‌هاي عرب‌زبان: برخي از رسانه‌هاي خبري عرب‌زبان كه داراي وابستگي به جريان محافظه‌كار منطقه هستند براي تخريب جريان وابسته به حشد الشعبي به حمايت از جريانات ديگر عراقي پرداختند كه به‌نوعي داراي زاويه با اين جريان و همين‌طور داراي پشتوانه مردمي بودند. جريان صدر به‌دليل سياست‌ها و شعارهايي كه گاهاً همسو با خواست اين رسانه بود، زمينه را براي همراهي اين رسانه‌ها فراهم كرده بود. لازم به‌ذكر است سفر مقتدي صدر به عربستان سعودي و ديدارش با محمد بن سلمان دراين‌زمينه نيز بي‌تأثير نبوده است.
  5. حمايت جريان‌هاي چپ‌گرا: به‌دليل سال‌ها حكومت حزب بعث (داراي گرايشات چپ‌گرايانه) در عراق اين تفكرات از طرفداراني در اين كشور برخوردار است. جريان صدر با ائتلاف با حزب كمونيست عراق توانست از پتانسيل جريان چپ استفاده كند و بخشي از آراي اين جريان فكري را براي خود كسب كند. ازسوي‌ديگر، به‌دليل مشكلات اقتصادي موجود در عراق بستر شعارهاي چپ‌گرايانه فراهم مي‌شود و جريان صدر و متحدين چپ‌گراي آن نيز از اين بستر كنوني استفاده كردند.
  6. شعارهاي وحدت‌طلبانه با اهل سنت: بعد از جدي شدن تهديد داعش، جو حاكم بر عراق عليه اهل سنت بود. مقتدي صدر در چند سال اخير اقدام به حركت‌هاي وحدت‌بخش كرده است و به هوادارانش براي پرهيز از شعارهاي مذهبي عليه اهل سنت هشدار داده است. اين امر به وي براي كسب رأي از اين بخش از جامعه كمك زيادي كرده است.

در جمع‌بندي مطالب فوق بايد گفت پيروزي جريان صدر اگرچه موجب شگفتي بسياري از تحليلگران مسائل عراق شد ولي زمينه‌ساز توجه جدي به مسائل اين كشور شد. عراق از مشكلات ساختاري و اساسي همچون فساد، ناكارآمدي دولت، ضعف وحدت ملي و مسائل امنيتي رنج مي‌برد. براي حل اين مشكلات، كشورهاي همسايه به‌ويژه جمهوري اسلامي ايران بايد به حل سريع‌تر مسائل عراق كمك كنند تا مانند گذشته مسائل اين كشور به منطقه تسري پيدا نكند.