ثانيه‌شماري براي تعيين رئيس‌جمهوري آينده برزيل
دور دوم انتخابات سرنوشت ساز رياست جمهوري برزيل امروز يكشنبه (به وقت محلي) برگزار مي‌شود و شرايط شديد دوقطبي حاكم بر برزيل با احتمال بالاي آراي ممتنع و بلاتكليف، امكان هرگونه پيش‌بيني دقيق از نتايج ماه‌ها جدال «لولا داسيلوا» و «ژائير بولسونارو» روساي جمهوري سابق و فعلي را دشوار مي‌كند.
بيش از ۱۵۶ ميليون برزيلي، صبح يكشنبه به وقت محلي (۳۰ اكتبر/ هشتم آبان ماه) بار ديگر پاي صندوق‌هاي راي حاضر خواهند شد تا پس از يك دوره رقابت انتخاباتي فشرده ميان رئيس‌جمهوري سابق و رئيس‌جمهوري فعلي، سكاندار دولت آينده اين پهناورترين كشور آمريكاي جنوبي را انتخاب كنند. جامعه برزيل كه در تاريخي‌ترين فضاي دو قطبي به سر مي‌برد، انتخاب خواهد كرد كه چه كسي از اول ژانويه، سكان رياست جمهوري اين كشور براي چهار سال آينده را به دست بگيرد.
طبق نظرسنجي‌هاي مختلف پيش از انتخابات، «لولا داسيلوا» رئيس‌جمهوري سابق برزيل همچنان گوي سبقت از «ژائير بولسونارو» را ربوده است اما اختلاف ناچيز ميان اين دو سياستمدار (بين كمتر از ۴ تا ۷ درصد)، امكان هرگونه پيش‌بيني قطعي از نتايج را دشوار مي‌كند.
در اين انتخابات، فرمانداران و معاونان فرماندار در 12 ايالت برزيل نيز انتخاب خواهند شد، با اين حال، نگاه همگان به مناقشه دو سياستمدار قدرتمند برزيل معطوف شده است كه در دور نخست انتخابات كه دوم اكتبر (۱۰ مهر) برگزار شد، تنها پنج درصد اختلاف داشتند. چهار هفته پس از آن يكشنبه حساس، اين كارزار سياسي سرنوشت‌ساز به نبردي شديد ميان دو كانديدا تبديل شد تا نه تنها راي طرفداران رقيب را از آن خود كنند بلكه حمايت برزيلي‌هاي مردد را به دست آورند. بر اساس يكي از آخرين نظرسنجي‌هاي موسسه ديتا فولها، لولا داسيلوا از حمايت ۴۹ درصدي و ژائير بولسونارو از حمايت ۴۴ درصدي برخوردار است.
پرونده فساد عليه داسيلوا (هر چند از آن تبرئه شد) و بي اعتمادي به حزب كارگران در مقابل سخنراني‌هاي تحريك‌آميز، زن‌ستيزانه و با رنگ و بوي مستبدانه از سوي بولسونارو همزمان با زير سوال بردن كنگره، قوه قضائيه و نظام انتخاباتي از عواملي است كه برزيلي‌ها را در دو راهي دشوار انتخاب قرار مي‌دهد. مخالفان بولسونارو، ترويج استفاده از سلاح گرم، جنگل‌زدايي آمازون و مديريت ضعيف شيوع بيماري همه‌گير كوويد-۱۹ را نيز عليه او مطرح مي‌كنند.
بلاتكليفي راي‌دهندگان و شكار آرا؛ مشخصه دور دوم انتخابات برزيل
موسسه‌هاي اصلي نظرسنجي برزيل پيش از انتخابات دور نخست، از پيشتازي داسيلوا با اختلاف حدود ۱۲ درصدي خبر مي‌دادند؛ نتايج دور نخست اعلام شد و اين دو كانديدا با رويكردهاي سياسي متضاد، يكي از جناح چپ و ديگري از جناح راست افراطي، تنها با چهار درصد اختلاف به دور دوم راه يافتند. اكنون، آخرين نظرسنجي معتبر موسسه «ديتا فولها» نشان مي‌دهد كه داسيلوا و بولسونارو به ترتيب از حمايت ۵۳ و ۴۷ درصدي برخوردارند. رقابت شانه به شانه و نزديك دو كانديدا در چهار هفته گذشته سبب شد تا كارزارهاي تبليغاتي خود را در مناطق مختلف برزيل به ويژه مناطق جنوب‌شرقي كه پرجمعيت‌ترين ايالت‌هاي برزيل هستند، گسترش دهند.
بولسونارو در آخرين دور از اين ماراتن سياسي، جداي از گفتمان معمول خود در تاكيد بر ارزش‌هاي خانوادگي كه توسط بخش بزرگي از قشر كليساي انجيلي ترويج مي‌شود، به جلب حمايت اقشار فقير كه از حاميان تاريخي لولا داسيلوا هستند، روي آورده است. بولسونارو با توسل به دستگاه دولتي، وعده داده است كه در صورت انتخاب مجدد، حداقل دستمزدها را بالاتر از نرخ تورم افزايش دهد و يارانه‌هاي اجتماعي همچون طرح «آئوكسيليو برازيل» (Auxilio Brasil) (كه بر اساس آن ۲۰ ميليون شهروندي كه در شرايط فقر قرار دارند از كمك ماهانه ۱۱۴ دلاري بهره‌مند مي‌شوند) را گسترش دهد.
تخصيص يارانه با «اهداف انتخاباتي» و از محل خزانه دولت از ابتكارهايي است كه شخص بولسونارو به دليل آن، لولا داسيلوا و ديلما روسف (رئيس‌جمهوري پيشين برزيل و از حزب كارگران) را مورد انتقاد قرار داد؛ برزيل اكنون با بيش از ۳۳ ميليون نفر در وضعيت گرسنگي، با بحران حاد فقر مواجه است و اين قبيل وعده‌ها از سوي بولسونارو و داسيلوا، سوال‌برانگيز بوده و براي عمل به آن‌ها فارغ از پيروزي هر يك از كانديداها، تضميني وجود ندارد.
از شك و ترديدها پيرامون بلاتكليفي جمعيت چشمگيري از برزيلي‌ها كه بگذريم، متحدان بولسونارو همچون «ريكاردو نونِس» شهردار سائوپائولو نيز دردسري براي كمپين داسيلوا محسوب مي‌شوند. بيشترين طرفدارن داسيلوا از مناطق حاشيه‌اي هستند و شهردار سائوپائولو اعلام كرده است كه با وجود دستور دادگاه عالي، خدمات حمل‌ونقل عمومي در طول روز راي‌گيري ارائه نخواهد شد و اين به معناي منزوي كردن بسياري از راي‌دهندگان حامي لولا داسيلوا است.
قشر جوان جامعه برزيل نيز از ديگر اهداف لولا اسيلوا بوده است اما طبق اعلام موسسه «آيپك»، جوانان برزيلي با وجود گرايش به جناح چپ، بي‌ثبات‌ترين بخش جامعه هستند و به راحتي مي‌توانند نظر خود در انتخاب كانديداي مورد نظر را تغيير دهند.
تسخير آراي انجيلي‌ها نيز داسيلوا را به ديدار با رهبران مختلف كليسا سوق داد؛ اين سياستمدار چپگرا به انجيلي‌ها كه حدود يك سوم جمعيت ۲۱۳ ميليون نفره برزيل را تشكيل مي‌دهند، اطمينان داده است كه آزادي عبادت را تضمين كرده و هر گونه قانون مرتبط با سقط جنين را رد مي‌كند. انجيلي‌هاي برزيل كه قشري كليدي در اين كشور محسوب مي‌شوند، در سال‌هاي اخير به سمت محافظه‌كاران گرايش پيدا كرده‌اند.
همزمان با تشديد شرايط دوقطبي، انعطاف دولت بولسونارو در اعطاي مجوز حمل آزادانه سلاح و زير سوال بردن‌هاي مكرر نظام انتخاباتي سبب شده تا نگراني‌ها از عقب‌نشيني محافظه‌كاران و هواداران رهبر راستگراي افراطي در پذيرش پيروزي احتمالي داسيلوا افزايش يابد. به اين ترتيب، دادگاه انتخاباتي برزيل به عنوان تضمين شفافيت انتخابات، از حضور هشت سازمان ناظر ملي و هفت سازمان ناظر بين‌المللي در دور دوم انتخابات خبر داده است. همچنين نيروهاي فدرال در ۵۶۱ منطقه از ۱۱ ايالت برزيل مستقر خواهند شد.
شركت در انتخابات براي برزيلي‌هاي بين ۱۸ تا ۷۰ سال اجباري بوده و براي افرادي كه شركت نمي‌كنند جريمه حدود ۰.۶ دلاري (۳.۵۱ رئال برزيل) در نظر گرفته شده است. در دور نخست انتخابات، از بيش از ۱۵۶ ميليون برزيلي كه حق راي داشتند، حدود ۳۲ ميليون و ۷۰۰ هزار نفر (۲۰.۹ درصد) پاي صندوق‌هاي راي حاضر نشدند و انتظار مي‌رود شمار مشاركت‌كنندگان بيشتر كاهش يابد؛ چرا كه در دور نخست، قانونگذاران كنگره نيز انتخاب شدند.
ارزيابي
براي نخستين بار در تاريخ برزيل، مردم اين پهناورترين كشور آمريكاي جنوبي با گزينه‌هايي براي انتخاب مواجهند كه از قضا، هر دو سابقه و تجربه حضور در قدرت را دارند؛ سناريويي كه تشديد شرايط دوقطبي را تا حدي توجيه مي‌كند.
نكته حائز اهميت اينكه فضاي دوقطبي جامعه برزيل و اتهام‌ها عليه هر دو سياستمدار منجر به كاهش اعتماد مردم به سياست‌ها و نهادها شده و اين امر، به شكل رشد آراي ممتنع نمود پيدا مي‌كند. بلاتكليفي بحث‌برانگيزي كه با توجه به برتري حدود شش ميليون راي موافق بيشتر داسيلوا در دور نخست نسبت به بولسونارو، شايد به نفع كانديداي چپگرا تمام شود.
اما و اگرها و پيش‌بيني‌ها از انتخاب رئيس‌جمهوري آينده برزيل طي ساعات آينده به پايان خواهد رسيد و اينكه سرنوشت چهار سال آينده اين كشور به دست چه كسي خواهد افتاد، مشخص خواهد شد، اما نگاهي به امروزِ برزيل، گواه اين واقعيت است كه نتايج انتخابات امروز، فراتر از تعيين سرنوشت جمعيت بيش از ۲۱۳ ميليون نفره اين كشور، براي منطقه آمريكاي لاتين و جهان نيز از اهميت بالايي برخوردار است.
در حال حاضر، حدود ۶۳ ميليون برزيلي زير خط فقر زندگي مي‌كنند؛ ناامني غذايي، ۱۲۵ ميليون نفر را تحت تاثير قرار داده است؛ كمتر از يك درصد از مالكان زمين‌هاي كشاورزي، ۴۵ درصد از اراضي روستايي را در اختيار دارند؛ با وجود اينكه، بيش از نيمي از جمعيت اين كشور را سياه‌پوست‌ها تشكيل مي‌دهند، تعداد اندكي از آفريقايي- برزيلي‌ها در پست‌هاي مديريتي قرار دارند؛ هر ساله، ۵۰ هزار نفر (روزانه حدود ۱۳۰ نفر) در برزيل كشته مي‌شوند؛ از طرفي، برزيل دارنده بزرگ‌ترين ميزان توليد ناخالص داخلي و پرجمعيت‌ترين سرزمين آمريكاي لاتين بوده و كشوري درحال‌توسعه با پتانسيل عظيم اقتصادي است؛ برزيل در گروه قدرت‌هاي نوظهور اقتصادي موسوم به بريكس به روابط و همكاري دوستانه خود با ساير قدرت‌ها ادامه مي‌دهد؛ اين كشور پهناور يك نيروگاه بزرگ كشاورزي، داراي منابع عظيم معدني و بازار داخلي قابل‌توجهي است و از همه مهم‌تر از نفوذ منطقه‌اي قابل‌توجهي برخوردار است.
چنان كه واضح است، حمايت دوباره شهروندان اين كشور از لولا داسيلوا به دليل سابقه مديريت موفق قبلي او نشان مي‌دهد كه بخشي از برزيلي‌ها براي احياي دوباره قدرت كشور خود به اين نامزد چپگرا دل بسته‌اند. نكته حائز اهميت اينكه استراتژي كمپين تبليغاتي لولا داسيلوا نيز همواره بر يادآوري موفقيت‌هاي دوره رياست قبلي متمركز بوده اما به راستي كاميابي‌هاي قبلي در صورت پيروزي داسيلوا تكرار خواهند شد؟ لولا داسيلوا در ميان تجربه ناموفق بازگشت رهبران موفق به قدرت، يك استثنا خواهد شد؟ پايان تلخ بازگشت دوباره رهبران موفقي همچون «خوان پرون» در آرژانتين، «آلوارو اوريبه» در كلمبيا و «كارلوس آندره پرز» در ونزوئلا با دولت‌هاي رفاهي سبب مي‌شود تا روند مديريت لولا داسيلوا در صورت تصاحب دوباره كرسي رياست جمهوري، بيش از پيش زير ذره‌بين قرار گيرد. چنانچه تحولات شرايط جهاني و منطقه‌اي از منظر سياسي، اقتصادي و اجتماعي را از عوامل سرنوشت ناموفق اين روساي جمهوري بدانيم، آيا دولت داسيلوا خواهد توانست خود را با شرايط پيچيده خارجي و داخلي و متفاوت از رياست قبلي خود، تطبيق دهد؟
پيروزي لولا داسيلوا در برزيل، همچنين به معناي كامل شدن پازل حضور قدرت‌هاي چپگرا در اقتصادهاي برتر آمريكاي لاتين و در نتيجه همگرايي بيشتر خواهد بود. استقرار دوباره دولت‌هاي چپگرا، از حاكم شدن معادلات و سياست‌هاي جديدي در اين منطقه خبر مي‌دهد كه به احتمال زياد در تنظيم مجدد سياست خارجي آمريكا در قبال اين منطقه كه همواره به «حياط خلوت» آمريكا شهره بوده است، تاثيرگذار خواهد بود. از طرفي به نظر مي‌رسد كه لولا داسيلوا، همانند نخستين دوره رياست جمهوري خود، روابط جنوب- جنوب را در سياست خارجي خود دنبال كند.
در پايان اينكه، اگر چه ضمانت قطعي از تكرار سناريوي موفقيت‌آميز پيشين لولا داسيلوا وجود ندارد، با اين حال به نظر مي‌رسد كه حضور دوباره بولسونارو كه بسياري او را مسبب آمار فاجعه‌بار مرگ‌ومير ناشي از كرونا مي‌دانند، دموكراسي برزيل را در معرض تهديد قرار خواهد داد. از طرفي شايد در ميانه فريادها از زنگ خطر بحران آب‌وهوايي، اينكه سرنوشت دولت ميزبان جنگل‌هاي آمازون به عنوان ريه‌هاي زمين به دست چه كسي بيفتد، به عنوان تنها دليل اهميت انتخابات امروز براي جهان كافي باشد.
التعليقات