ارزيابي سند مفهومي 2023 روسيه :
حل مشكلات جهاني در پرتو ائتلاف منطقه‌اي
سند مفهومي روسيه كه آخرين بار در نوامبر 2016 از سوي رئيس‌جمهور اين كشور ابلاغ شد در روزهاي گذشته مجدداً مورد تصويب و ابلاغ قرار گرفت. سند مذكور از حيث ساختاري با اندكي تفاوت (اضافه شدن يك بخش با عنوان جهت‌گيري‌هاي منطقه‌اي سياست خارجي) اما از حيث محتوا با تغييراتي بيش از اسناد پيشين (تاكيد بر جهان چندقطبي، تغيير بردار سياست خارجي مسكو از سمت غرب، ائتلاف با دولت‌هاي مستقل و ...) در 6 بخش و 76 بند مصوب شده است كه به ترتيب در ذيل آمده است:
- مقررات عمومي
- دنياي امروز؛ روندهاي اصلي و چشم‌انداز توسعه
- منافع ملي فدراسيون روسيه در حوزه سياست خارجي، اهداف استراتژيك و وظايف كليدي تعيين شده به‌واسطه سياست خارجي فدراسيون روسيه
- اولويت‌هاي سياست خارجي فدراسيون روسيه؛ ايجاد نظم جهاني عادلانه و پايدار
- جهت‌گيري‌هاي منطقه‌اي سياست خارجي فدراسيون روسيه و
- تدوين و اجراي سياست خارجي روسيه.
همانطور كه ذكر شد، سند فوق از حيث محتوا با نمونه‌هاي پيشين آن داراي تفاوت است كه مهم‌ترين آن به حوزه سياست خارجي اين كشور مربوط مي‌باشد. مفاد بخش3 در خصوص منافع ملي روسيه بر ثبات راهبردي، صلح و امنيت بين‌المللي و همچنين در نظر داشتن حقوق بين‌الملل به‌عنوان مهم‌ترين موارد در راستاي تحقق منافع ملي تاكيد مي‌كند و در بخش اولويت‌هاي سياست خارجي نيز به ايجاد نظم عادلانه و پايدار، حاكميت قانون در روابط بين‌الملل و تقويت صلح و امنيت اشاره شده است. خارج نزديك، قطب شمال و قاره اوراسيا نيز سه اولويت نخست مسكو در جهت‌گيري نوين منطقه‌اي اعلام شد كه نشان مي‌دهد محيط پيراموني همچنان اهميت ويژه‌اي نزد اين بازيگر دارد.
سياستگذاران كرملين در سند فوق همواره بر سياست خارجي مستقل و چندجانبه به موازات اعمال اصول و هنجارهاي حقوق بين‌الملل اشاره كردند و بر اين مبنا تمايل خود براي شكل‌گيري نظم جهاني چندقطبي را به تصوير كشيدند، زيرا معتقدند الگوي توسعه جهاني توسط قدرت‌هاي استعماري تصاحب شده و لازم است فرصت رقابت قدرت‌هاي جهاني غيرغربي و پيشرو نيز تقويت گردد. بنابراين مسكو تلاش مي‌كند تا نظام بين‌الملل را در چارچوب امنيت قابل اعتماد و ايجاد فرصت برابر براي توسعه همه كشورها تعريف كند و از اين‌رو، هژموني در امور بين‌الملل و مداخله در امور داخلي را مردود دانسته و بر نقش سازمان ملل به‌عنوان مكانيزم هماهنگ‌كننده مركزي، تضمين دسترسي عادلانه كشورها به مزاياي اقتصاد جهاني، همكاري گسترده با متحدان و شركاي روسيه و همكاري‌هاي بشردوستانه تاكيد مي‌كند.
تاكيد روسيه بر عدم پذيرش هژمون، نقش سازمان ملل و حقوق بين‌المللي، حذف غرب از اولويت‌هاي سياست خارجي و همكاري با دولت‌هاي مستقل غيرغربي را مي‌توان مولفه‌هايي به‌هم پيوسته تلقي كرد كه سيگنال كرملين مبني بر اعلام اضطراري پايان نظام تك‌قطبي بين‌الملل با محوريت واشنگتن و هم‌پيمانانش را مخابره مي‌كند و در مقابل به سمت اقدامات جدي با ايجاد ائتلافي از بازيگران منطقه‌اي كه عمدتاً غيرغربي هستند پيش مي‌رود. اگرچه در مفاد سند به عدم حذف كامل غرب (واپسين كشور مطرح شده در جهت‌گيري منطقه‌اي) و ضرورت حفظ همزيستي مسالمت‌آميز با ايالات متحده و در نظر گرفتن قدرت هسته‌اي اين بازيگر اشاره مي‌كند كه اين امر نشان مي‌دهد همچنان به حضور واشنگتن در حل معادلات بين‌المللي نيازمند است. البته مسكو سهم خود در ايجاد و تشديد مشكلات جهاني بويژه در عرصه انرژي را با اشاره به مشكلات انرژي و سپس دولت‌هايي كه در برخي حوزه‌ها از موقعيت خود سوء‌استفاده مي‌كنند، مي‌پذيرد با اين حال به دنبال حل مسائل با ايجاد ائتلافي از بازيگران منطقه است. در مجموع بايد گفت كه سند مفهومي فوق نشان مي‌دهد كه اگرچه سياستگذاران كرملين، موضوعات و بحران‌هاي بين‌المللي را درك و دريافت كرده‌اند اما براي حل آن مسير متفاوتي را در بردار سياست خارجي (در سطح منطقه‌اي) انتخاب كردند. اما چنين اسنادي اگرچه به‌عنوان سند بالادستي محسوب مي‌شود اما نشان‌دهنده مسير و جهت كامل در سياست خارجي روسيه نيست و موضوعات و روابط در كليه سطوح (به‌ويژه دوجانبه) مي‌توانند بر تصميم و سياست‌ها تاثير بگذارند.
التعليقات