رويكرد هند و چين به تحولات سياسي در مالديو
رويكرد هند و چين به تحولات سياسي در مالديو
پيروزي محمد مويزو نامزد طرفدار چين با شكست ابراهيم صالح (رئيس‌جمهور) و چهره نزديك به هند تكانه‌هاي جدي را در منطقه اقيانوس هند برانگيخت. مويزو در طول انتخابات با شعار «احياي آزادي مالديو» مواضع تندي عليه هند اتخاذ كرد و از توافقنامه همكاري‌هاي دفاعي كه منجربه ايجاد پايگاه نظامي دائمي هند در اين كشور شد به عنوان «يك اشتباه نابخشودني» ياد كرد. مويزو در 17 نوامبر سوگند ياد خواهد كرد و از هم‌اكنون محافل انديشكده‌اي هند در ارتباط با تأثير رويكرد ضدهندي او بر افكار عمومي مالديو و همچنين همسويي گفتمان او با منافع و راهبردهاي چين در منطقه اقيانوس هند به دولت هند هشدار دادند. مويزو كارزار انتخاباتي «هندي بيرون» را در مقابل سياست «اول هند» رئيس‌جمهور صالح مطرح كرد و به‌طورقطع، پيروزي او پويايي‌هاي ژئوپليتيكي جدي براي هند در جنوب آسيا را به‌همراه خواهد داشت.
مالديو در محل اتصال حياتي خطوط كشتيراني بين‌المللي و خطوط ارتباطي دريايي قرار دارد كه دوسوم نفت و نيمي از محموله‌هاي كانتينري جهان از طريق آن عبور مي‌كند و اين موقعيت، مالديو را به بازيگري مهم در ژئوپليتيك اقيانوس هند تبديل كرده است. مالديو جزيره‌اي كوچك، درحال‌توسعه و با مشخصه «دورافتادگي، شكنندگي و وابستگي» است و همواره براي تقويت سياست خارجي و انتخاب‌هاي راهبردهاي خود، بر «راهبردهاي پوششي» تكيه كرده است. اين رويكرد مستلزم تقويت روابط نظامي، اقتصادي و ديپلماتيك با چندين كشور به‌جاي كشور واحد است. در اين‌راستا، مالديو همواره «راهبرد پوشش مخاطره و ريسك» براي مديريت روابط خود با چين و هند استفاده كرده است. اين راهبرد به مالديو اجازه مي‌دهد از يك‌سو با پكن و دهلي در حوزه‌هايي نظير اقتصادي، توسعه زيرساخت‌ها و روابط ديپلماتيك تعامل داشته باشد. همچنين، از اتكاي بيش‌ازحد به يك شريك اجتناب كرده و نهايت بهره را از چشم‌اندازهاي اقتصادي و سرمايه‌گذاري‌هاي ارائه‌شده در ابتكار كمربند و جاده چين و ابتكارات هند مانند «ساگار» و سياست اول همسايگي استفاده كند.
ازمنظر چين نيز مالديو بازيگري مهم در تجارت جهاني و جريان انرژي اين كشور است؛ چين همواره در پي گسترش حوزه نفوذ خود در منطقه اقيانوس هند بوده و مالديو بازيگري است كه مي‌تواند نقش مهمي در تأمين اين خواسته چين بازي كند. درمقابل، منافع راهبردي هند در گرو تعهد مالديو به ايجاد منطقه درياييِ مطلوب و هماهنگ با اولويت‌هاي راهبردي اين كشور در اقيانوس هند است. هند بارها به نقش كليدي مالديو در تلاش‌هاي هند براي تضمين صلح، ثبات و امنيت در منطقه اقيانوس هند اشاره و روي آن تأكيد كرده است. بايد توجه داشت چين فاقد دسترسي مستقيم به اقيانوس هند است و همواره سناريوهايي براي فرار از تنگناي تنگه مالاكا روي ميز دارد. چين همواره اين سناريوي احتمالي را گوشه ذهن دارد كه در صورت جنگ، هند و ايالات‌متحده به‌راحتي مي‌توانند با مسدودسازي تنگه مالاكا راه دسترسي كالا و انرژي به‌سوي هند را ببندند و اين كشور را محاصره كنند. ازاين‌رو، چين تمركز خود را روي توسعه زيرساخت‌هاي منطقه‌اي، پروژه‌هاي اتصالات منطقه‌اي و پيگيري اهداف ژئواكونوميك و نظامي با مشاركت چندوجهي در منطقه اقيانوس هند و جنوب آسيا قرار داده است. در اين هدف‌گذاري، جايگاه مالديو در راهبرد رشته مرواريد چين با هدف تثبيت حضور روبه‌رشد خود در منطقه اقيانوس هند بسيار مهم و كليدي است. سرمايه‌گذاري‌هاي چين در مالديو پس از سفر شي جين‌پينگ در سال 2014 رشد قابل توجهي پيدا كرد و شركت‌هاي چيني بسياري از مناقصات و فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري را به‌دست آورند؛ براي مثال، شركت چيني جايگزين شركت هندي جي‌ام‌آر در ساخت و توسعه فرودگاه بين‌المللي ولانا شد. همچنين، امضاي توافقنامه تجارت آزاد ميان دو كشور كه منجربه كاهش تعرفه‌ها (در 95 درصد كالاها به صفر رسيد) و همكاري در بازارهاي خدمات نظير امور مالي، بهداشت و درمان و گردشگري شد.
درمقابل، هندي‌ها با تأكيد روي «تله بدهي‌ها»، به مخاطره افتادن بيش‌ازپيش مالديو در دام چين را در افكار عمومي اين كشور گوشزد مي‌كنند؛ گفتني است هفتاد درصد بدهي‌هاي خارجي مالديو نيز به چين است و سود اين وام‌ها به‌تنهايي، شامل «بيش از بيست درصد از بودجه مالديو» مي‌شود. هند با اتكا به روابط ديرينه فرهنگي، قوم، تجاري و زباني با مالديو همواره خود را حامي اين كشور در روزهاي سخت معرفي كرده است. اين مسئله در كنار موقعيت محوري مالديو در خطوط دريايي تجاري اقيانوس هند به‌ويژه كانال‌هاي 8 درجه شمالي و12 1 درجه شمالي حائز اهميت راهبردي براي هند است. هند به‌عنوان بازيگر اصلي در منطقه اقيانوس هند، ازطريق حضور هماهنگ و گشت مستمر در منطقه انحصاري اقتصادي خود را به‌عنوان بازيگر تأمين‌كننده نيازهاي توسعه و امنيت دريايي مي‌بيند. در سال‌هاي گذشته نيز مشاركت هند ازطريق طرح‌هايي نظير «اول همسايگي» و «ساگار» كمك‌هاي شاياني به مالديو براي عبور از چالش‌هاي بي‌شمارش ارائه كرده است؛ اين مشاركت‌ها شامل مداخله نظامي هند در سركوب كودتاي سازماندهي‌شده در نوامبر 1988، كمك‌رساني در سونامي سال 2004، بحران آب در سال 2014 و همه‌گيري در 2020 مي‌شود. در دوره رياست جمهوري صالح، رويكردهاي مالديو به سمت هند تغيير مشخصي پيدا كرد و صالح، تعهد علني خود را در سياست «اول هند» در امورجهاني مالديو نشان داد و تغيير رويكرد مشخصي نسبت به دولت پيشين را آغاز كرد. در اين دوره، مشاركت هند در پروژه‌هاي زيرساختي مالديو گسترش پيدا كرد؛ از اين‌رو، شكست صالح را بسياري شكست هند در مقابل چين تعبير مي‌كنند.
حال با پيروزي محمد مويزو به‌عنوان فعال سياسي ضدهندي، به‌طورقطع نفوذ سياسي و اقتصادي هند در اين كشور دگرگون خواهد شد و انتخاب او نشان‌دهنده كشمكش مداوم براي نفوذ و اتحاد در اين كشور جزيره‌اي راهبردي است. بااين‌همه، مهم‌ترين چالش مويزو ايجاد تعادل ميان استمرار روابط با دهلي‌نو و گسترش روابط با پكن است. اين تلاش‌ها به‌طورقطع، تحت تأثير بار بدهي خارجي مالديو، جهت‌دار نيز خواهد شد. فارغ از تحليل‌هايي كه در داخل هند درباره پيامدهاي كاهش سطح نفوذ در منطقه نفوذ سنتي و راهبردي هند ارائه مي‌شود، امكان كاهش صددرصدي نفوذ هند و افزايش آني نفوذ چين در مالديو وجود ندارد و محذورات مالديو در اين انتخاب، رئيس‌جمهور جديد بي‌تأثير نبوده است. منطقه اقيانوس هند و جنوب آسيا نشان داده‌اند دهه آينده، دهه چالش‌هاي بازيگران منطقه‌اي و فرا منطقه‌اي در اين حوزه است. ازاين‌رو، بررسي پويايي‌هاي آن يك ضرورت راهبردي است زيرا بازيگراني نظير هند، چين، ايالات‌متحده و استراليا چشم‌اندازهاي ژئوپليتيكي خود در منطقه را بر اين مبنا ترسيم مي‌كنند.
التعليقات