گزارش نشست تخصصي
بررسي موضوعات راهبردي توسعه بندر چابهار
نشست تخصصي «بررسي موضوعات راهبردي توسعه بندر چابهار» كه ازسوي سازمان بنادر و دريانوردي، موسسه مطالعات ابرارمعاصر تهران و پژوهشكده امنيت اقتصادي تدبير امروز صبح (22 مهر) در محل هتل بزرگ تهران برگزار شد.
محمد راستاد در "نشست تخصصي بررسي موضوعات راهبردي توسعه بندر چابهار " گفت: در مسير مهم تجارت جهاني كه مهم ترين آن مسير شرق به غرب است، بندر چابهار داراي كمترين فاصله و حداقل انحراف است كه يك مزيت راهبردي براي بندر چابهار به شمار مي آيد. وي با اشاره به توافقنامه دالان چابهار به بين سه كشور هند، افغانستان و ايران، افزود: از جمله مزيت‌هاي بندر چابهار، محدوده بازار بسيار گسترده اين بندر است كه شامل كشورهاي ساحلي اقيانوس هند، كشورهاي شرق آفريقا، برخي كشورهاي جزيره‌العرب، از يك طرف و كشور افغانستان و آسياي مركزي از سمت ديگر مي‌شود.
مديرعامل سازمان بنادر و دريانوردي با اشاره به اقدمات اين سازمان براي توسعه بندر شهيد بهشتي چابهار، تاكيد كرد: با ايجاد زيرساخت‌ها در فاز اول و بخشي از فاز دوم طرح توسعه بندر چابهار، اين بندر از يك بندر فصلي به جهت نداشتن حوضچه آرامش در فصل مونسون، به بندر تبديل شده است كه در تمام طول سال قادر است به خطوط كشتيراني خدمات بندري و دريايي بدهد. همچنين اين بندر ظرفيت جذب بالاي سرمايه‌هاي خارجي را دارد و اين امر با جذب موفق اوپراتور خارجي در قالب قراردادBOT، براي بندر چابهار نمود عيني يافته است.
راستاد با بيان اينكه بندر چابهار در اوج تحريم‌ها روند مثبت بالاي ۳۰ درصد در عمليات تخليه و بارگيري را تجربه كرده است، گفت: بندر چابهار با برخورداري از تجهيزات مدرن و پيشرفته، پاسخگوي خطوط لاينري است و با راه‌اندازي خط ترانزيت هندوستان به افغانستان از طريق چابهار، قابليت اين بندر براي بهره‌مند سازي ديگر بازيگران منطقه‌اي نيز اثبات شد.
گفتني است، در پنل اول كه با عنوان «تحليل چالش‌هاي زيرساختي بندر چابهار» و با مديريت سازمان بنادر و دريانوردي برگزار شد، جناب آقاي محمدعلي حسن‌زاده معاون امور بندري و اقتصادي سازمان بنادر و دريانوردي، آقاي محمدرضا اللهيار معاون امور مهندسي و توسعه امور زيربنايي سازمان بنادر و دريانوردي و آقاي عليرضا چشم‌جهان متخصص و فعال دريايي به ايراد سخنراني پرداختند.
معاون امور بندري و اقتصادي سازمان بنادر و دريانوردي با بيان اينكه چابهار با بريدگي هاي طبيعي و استثنايي، بزرگ ترين خليج ايران و حاشيه سواحل درياي عمان محسوب مي شود، گفت: جاده ابريشم در گذشته دور، دو گره دريايي داشت يكي بندر عباس و ديگري بندر تيس در همجواري چابهار بوده است.
محمد علي حسن زاده در « نشست تخصصي بررسي موضوعات راهبردي توسعه بندر چابهار» توضيح داد: پيش از انقلاب اسلامي ايران و در دوره پهلوي، براي احياي جايگاه بندر تيس، مشاور كانادايي براي طرح توسعه چابهار انتخاب شد؛ اما سازمان بنادر و دريانوردي، با وقوع جنگ تحميلي و اشغال بندر خرمشهر، ساخت بندر شهيد رجايي در استان هزگان و بندر چابهار در استان سيستان و بلوچستان را در دستور كار قرار داد. وي تاكيد كرد: براي بهره گيري از همه ظرفيت هاي بندر چابهار لازم است همگرايي كامل بين مقامات كشوري و بومي براي طرح توسعه چابهار بوجود آيد ؛ چراكه اين بندر يك سرمايه ملي محسوب مي شود.
محمدرضا الهيار؛ معاون مهندسي و توسعه امور زيربنايي سازمان بنادر و دريانوردي نيز در اين نشست با بيان اينكه «بهترين نقاط از حيث اقتصادي، در سواحل مكران شناسايي شده است»، گفت: بر اساس چشم انداز طرح توسعه بندر چابهار، ظرفيت عملياتي اين بندر به ۸۳ ميليون تن خواهد رسيد و ۳۰ پست اسكله كانتينري ، چندمنظوره، مايع و نفتي در آن احداث خواهد شد. وي گفت: طي سال هاي گذشته، تجهيزاتي چون مكنده هاي پيشرفته غلات، جرثقيل هاي ۵۰ تا ۸۰ تن ، ليفتراك و ريچ استاكر در بندر مستقر شده و به كار گرفته شده است. الهيار با اشاره به تجهيزات در دست اقدام، از برنامه ريزي براي خريد ۴ دستگاه لايروب هابز ، ۸ دستگاه گنتري كرين با بوم هاي ۷۱ متر، ۲۲ دستگاه RTG و تجهيزات مربوط به شانتينگ يارد ريلي خبر داد. همچنين، در خصوص ضرورت ها و نيازمندي هاي تحقق چشم انداز در بندر چابهار، بر " اتصال به شبكه سراسري راه آهن براي نتقال حدود ۳۰ درصد بار" ؛ " اختصاص پسكرانه به وسعت حدود ۴۵۰ هكتار " ؛ " تسريع در تصمصم گيري تعيين محل ورود به بندر" و " تامين برق و گاز مورد نياز " تاكيد كرد.
وي همچنين از پيش بيني ساخت سيلوي ۱۰۰ هزار تني تمام مكانيزه در بندر چابهار خبر داد.
عليرضا چشم جهان؛ كارشناس ارشد حمل و نقل دريايي و بندري نيز در اين نشست با بيان اينكه «ترانزيت، مزيت ويژه بندر چابهار قلمداد مي‌شود»، گفت: با فعال شدن يك اپراتور بين المللي در بندر چابهار، خط كشتيراني كانتينربر در اين بندر به‌طور منسجم برقرار است. وي اظهار داشت: طي ۹ ماه گذشته از آغاز سال جديد ميلادي، با استقرار تجهيزات پيشرفته در بندر چابهار ، ۱۸ كشتي بزرگ كانتينري در اين بندر پهلو گيري كردند كه نشان دهنده اتصال بندر چابهار به شبكه بين المللي حمل و نقل است.
وي با اشاره به تاكيدات مقام معظم رهبري به توسعه محور شرق، عدم الحاق بندر چابهار به منطقه آزاد را يكي از چالش هاي اساسي اين بندر برشمرد و گفت: عدم الحاق بندر به منطقه آزاد سبب شده تا ۹ درصد ارزش افزوده از مشتريان و صاحبان كالا دريافت شود و نتوانيم از ظرفيت هاي ايجاد شده در پسكرانه بندر شهيد بهشتي به درستي استفاده كنيم. به گفته چشم جهان، يك اصل مهم در فعال سازي بنادر، هماهنگي و اتفاق نظر همه نهادها و دستگاه ها در خصوص اهميت و جايگاه بندر چابهار در اقتصاد كلان كشور است.
پنل دوم باعنوان تحولات ژئواستراتژيك منطقه و هدف‌گذاري راهبردي ج.اسلامي ايران برگزار شد، آقاي محمد جعفري رياست انديشكده امنيت اقتصادي تدبير، آقاي ابوالفضل ظهره‌وند سفير سابق ايران در افغانستان، مجيدرضا مومني عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي و مهدي ميرمحمدي رياست پژوهشكده مطالعات راهبردي به ايراد سخنراني پرداختند. از مهمترين محور اين بخش مي‌توان به:
ابوالفضل ظهره‌وند سفيرسابق ايران با اشاره به تحولات جاري در منطقه گفت براي فهم نگاه افغان‌ها به چابهار نمي‌توان چشم بر بازيگران قومي و موضوعات اولويت‌دار در اين كشور بست. موضوع نخست افغانستان در حال حاضر ايجاد امنيت، بازگشت صلح، توسعه و رقابت شفاف و حضور بدون مداخله بازيگران خارجي در اين كشور است. حال بايد ديد در اين چارچوب چابهار چه جايگاه و نقشي براي افغانستان دارد. در تنگناي جغرافيايي كه پاكستان براي افغان‌ها ايجاد كرده چابهار جايگاه ويژه‌اي دارد و اين امر درصورت بي‌توجهي به ايجاد مزيت‌ها و امتيازات براي صاحبان سرمايه و تجار افغان ميتواند كمرنگ شود.
وي همچنين با اشاره به، تمايل تجار افغان براي اتصال به آب‌هاي بين المللي گفت: اين يك نياز واقعي است و بايد روي آن برنامه مدون و مشخص داشت تا منتج به نتيجه مطلوب شود. افغانستان در بازي پاكستان، چين، آمريكا، هند، روسيه و ديگر بازيگران منطقه‌اي قرار دارد و در صورت ايجاد توازن ميان منافع بازيگران داخلي و خارجي طرحها و نگاه آنها ميتواند منتج به نتيجه گردد و اين امر جايگاه مؤلفه سياستگذاري و شناخت درست از محيط را مورد تأكيد قرار مي‌دهد. اگر به افغانستان را از منظر خودشان نگريسته شود، گام‌هاي لازم جهت سياستگذاري نمايان خواهد شد.
ظهره‌وند با اشاره به شرايط كنوني افغانستان گفت چالش‌هاي قومي در اين كشور را نبايد از نظر دور داشت و بايد به گونه‌اي كار كرد كه منافع ميان تمامي گروه‌ها از پشتون تا ازبك و هزاره و تاجيك توزيع شود و با تمامي گروه‌ها كار كرد. وي همچنين گفت، گوادر در صورتي ميتواند تهديدي براي چابهار باشد كه شرايط لازم براي اين تهديدانگاري فهم نشده باشد؛ بايد تعارض منافع را از ميان برد و از حضور چين، پاكستان و تمامي بازيگران منطقه‌اي در چابهار استقبال كرد تا حضور هند به تنهايي رقابت دو كشور را وارد صحنه چابهار نكند.
در ادامه دكتر مجيدرضا مومني عضو هيات علمي دانشگاه علامه با اشاره به مولفه‌هاي مهم و تأثيرگذار در سياست خارجي هند گفت: چابهار را بايد از دريچه اولويت‌هاي هندي نگريست تا جايگاه آن را در راهبردهاي سياسي، اقتصادي و امنيتي هند دريافت. هند به عنوان يك قدرت نوظهور نيازمند يافتن بازارهاي جديد و ورود به حوزه هاي جديد است، كه اين هدف از سوي پاكستان و چين محصور شده است و چابهار در واقع فرار از تنگناي جغرافيايي براي هند و دستيابي به بازارهاي افغانستان، آسياي مركزي و اتصال به كريدورهاي مهم بين‌المللي است. اگرچه ايران تلاش دارد به چابهار از منظر اقتصادي نگريسته شود اما منافع هند، چين، پاكستان و آمريكا لاجرم چابهار را از دريچه ديگري نيز مورد توجه بازيگران اصلي منطقه‌اي و جهاني كرده است.
مومني در ادامه گفت چابهار براي هند از دو منظر حايز اهميت است: 1. دالان اقتصادي چين و پاكستان؛ 2. تجارت و امنيت؛ در واقع دهلي نو، درصدد فرار از رقابت منطقه‌اي با چين و پاكستان و رهيدن از تنگناي جغرافياي پاكستان براي دسترسي به اسياي مركزي و افغانستان است. و از هر دو منظر ايارن حايز جايگاه ويژه اي براي هند است؛ از اينرو، سياست‌گذاران ايراني بايد نگاه دقيق‌تري به مقدورات و محذورات بازيگران همكار و رقيب با ايران داشته باشند تا بازي سازي بهتري در معادلات و تحولات منطقه‌اي و جهاني ايجاد نمايند. به باور وي، موفقيت چابهار در گرو بازيگري خوب ايران در حوزه سياست و اقتصاد است و تا با مذاكره و گفتگو، چابهار را به عنوان ظرفيتي براي افزايش منافع مشترك براي بازيگران منطقه‌اي معرفي كرد و به ديگر سخن، چابهار تلاقي منافع بازيگران منطقه‌اي است و ايجاد اين نگاه در بازيگران منطقه اي نيازمند تدبير و دقت است و همچين حساسيت‌زدايي از ديگر بازيگران درباره چابهار بايد در اولويت قرار گيرد و اين امر با دعوت از آنها براي حضور، سرمايه‌گذاري و بهره‌مندي از آن امكانپذير خواهد شد.
وي همچنين گفت: اقتصاد امنيت‌ساز است و در شرايطي كه اين‌سو و آنسوي مرزهاي شرقي ايران تحت تأثير ناامني‌هاي همسايگان ايران قرار دارند و مي‌توان با تمركز روي طرح‌هاي نظير چابهار به سمت امنيت پايدار در منطقه و نه تنها ايران گام برداشت.
سپس مهدي ميرمحمدي رياست پژوهشكده مطالعات راهبردي به مسئله چابهار از منظر سياستگذاري داخلي و حاكميتي نگريست و گفت: در گام نخست بايد يك اجماع جدي ميان مقامات بومي، محلي، منطقه‌اي و ملي درباره توسعه بندر چابهار اتفاق بيفتد. چابهار يك سرمايه ملي است و قابليت تغيير معادلات منطقه‌اي و داخلي را دارد از اينرو، با فهم درست چالش‌ها بايد ظرفيت‌هاي موجود را تقويت و بهبود بخشيد چراكه در غير اين صورت با سايش و تحليل رفتن ظرفيت‌هاي ژئوپلتيك و غيره مواجه خواهيم شد.
ميرمحمدي گفت: نگاه سياستگذارانه در ايران بايد كلان باشد اما مناطق را از دريچه نگاه بومي نگريست و سپس وارد حوزه سياستگذاري شد، اين امر ضريب موفقيت را بسيار بالاتر خواهد برد. به باور ميرمحمدي، چابهار مثال عيني از موفقيت يا عدم موفقيت سياستگذاري كلان ملي در حوزه توسعه اقتصادي در مناطق پيراموني و استراتژيك است. بايد به نگاه و فهمي بيناذهني و مشترك ميان تمامي مقامات، نهادها و حوزه هاي درگير با چابهار ايجاد شود و تا زماني كه اين اجماع و فهم مشترك شكل نگيرد موفقيت واقعي و همه شمول ايجاد نخواهد شد.
ميرمحمدي در ادامه با اشاره به مناطق پيراموني چابهار گفت: مردم بومي بايد احساس كنند در موفقيت طرح توسعه چابهار سهيم هستند و تا اين امر محقق نشود موفقيت چابهار عيني و واقعي نخواهد بود. از اينرو، با ورود نخبگان محلي و متنفذان مناطق بايد از آنها درباب فهم بهتر نگاه بومي به طرح‌هاي توسعه و ايجاد اشتياق ميان مردم ياري و مساعدت گرفت.
ميرمحمدي با اشاره به حضور هند در چابهار و نزديكي چابهار به گوادر گفت: نبايد چابهار را در رقابت هند و پاكستان تبديل به يك متغير كرد و با پذيرش بازيگران متعدد منطقه‌اي و سرمايه‌گذاران بين‌المللي با مشوق‌هاي مالياتي و ديگر امتيازات بايد اين نگاه را از بين برد. همچنين، ايران بايد تاحدممكن از نزديكي چابهار و گوادر و وورد چين به چابهار و كريدورهاي بين‌المللي داخلي استقبال نمايد تا از يك‌طرف از انحصاري شدن حضور تك بازيگر و در ادامه تحميل احتمالي شرايط مشاركت و همكاري از سوي او جلوگيري به عمل آيد و از طرف ديگر، چابهار از منظر اقتصادي پررنگ شود و از بازي قدرت و رقابت ديگر بازيگران خارج شود. وي همچنين گفت، بندر چابهار ظرفيت بازي‌سازي در مقياس ملي و منطقه‌اي را داراست. بازيگراني نظير هند، چين و پاكستان به چابهار از منظر بازيگر رقيب مي‌نگرند و اين امر ميتواند موفقيت چابهار را تحت تأثير قرار دهد از اينرو، بايد با نگاهي اقتصادي به چابهار آن را در چارچوب همگرايي‌هاي منطقه‌اي بازنمايي كرد آن را محملي براي جذب سرمايه‌هاي تمامي بازيگران منطقه‌اي و فرصتي براي پيشبرد اهداف اقتصادي بازيگران معرفي كرد ودر نهايت با جذب بازيگران متعدد و متنوع از تسري نگاه سياسي به چابهار فاصله گرفت.
.jpeg)
التعليقات