نفوذ «كليددار» مقاومت در آمريكاي لاتين، كابوس واشنگتن
۳ سال از شهادت سردار حاج «قاسم سليماني» مي‌گذرد اما نفوذ بين‌المللي اين اسطوره مقاومت به اندازه‌اي لرزه بر اندام آمريكا انداخته بود كه حضور وي در ونزوئلا، عبور از «خط قرمز» واشنگتن، تهديدي جدي براي منافع آمريكا و كابوسي آزاردهنده براي سران اين كشور تلقي مي‌شد.
گفتمان مقاومت به عنوان يكي از نتايج پيروزي انقلاب اسلامي ايران در سال ۱۳۵۷ به عنوان مفهوم مقابله با نظام سلطه و صهيونيسم وارد ادبيات علوم سياسي و بين الملل شد. به اين ترتيب محور مقاومت در منطقه خاورميانه متشكل از جمهوري اسلامي ايران، جنبش حزب الله لبنان، دولت سوريه، جنبش انصارالله يمن و ساير گروه هاي هم‌پيمان در مبارزه با رژيم صهيونيستي، مداخله غرب و در حمايت از آرمان فلسطين به وجود آمد. اما مقاومت محدود به منطقه غرب آسيا و خاورميانه نيست و امروز شاهد تحركات ضد امپرياليستي در برخي كشورهاي آمريكاي لاتين از جمله ونزوئلا هستيم. به اين ترتيب مي‌توان روند استكبارستيزي و استعمارزدايي در آمريكاي لاتين و ونزوئلا را نمونه‌اي از مقاومت ملت‌هاي غير مسلمان دانست كه در روابط بين‌الملل به آن توجه ويژه اي شده است.
ضدامپرياليسم و مقاومت
مفهوم مقاومت در پيوند كامل با مفهوم استعمار طبقه‌بندي شده است، چنان كه دستاوردهاي سيمون بوليوار در قرن نوزدهم در آمريكاي لاتين و استقلال ونزوئلا از استعمار اسپانيا را مي‌توان نمونه بارز جبهه مقاومت و مبارزه با استعمار دانست. بنابراين، هر كشور و ملتي كه در قرون ۱۹ و ۲۰ در كشورهاي غيراسلامي مقاومت در قالب جنبش‌هاي ضد استعماري و ضد امپرياليستي را تجربه كرده باشد، زير چتر جريان مقاومت قرار مي‌گيرد.
جنگ‌هاي استقلال‌طلبانه در آمريكاي لاتين (۱۸۰۶-۱۸۲۶) بر همين اساس استوار بود و از خوزه مارتي (كوبا: ۱۸۵۳-۱۸۹۵) مي توان به عنوان اولين متفكر ضد امپرياليست در آمريكاي لاتين نام برد.
ظهور تفكر ضد امپرياليسم در آمريكاي لاتين با تثبيت نفوذ آمريكا در منطقه طي سال‌هاي پاياني قرن نوزدهم و دهه‌هاي اول قرن بيستم مرتبط است. جنگ اسپانيا و آمريكا در سال ۱۸۹۸ و نفوذ ايالات متحده به اين قاره پس از جنگ جهاني اول، آغاز جنبش محكوميت سياسي و مقاومت فرهنگي عليه نفوذ يانكي‌ها در جنوب ريو گرانده در مكزيك بود.
سيد ابراهيم رئيسي رئيس‌جمهوري ايران در پيامي به مناسبت سالروز استقلال ونزوئلا تاكيد كرد با گسترش روابط دوجانبه و استفاده از الگوي مقاومت فعال در برابر زياده‌خواهي كشورهاي امپرياليست، پيروزي حتمي خواهد بود. وي سالروز استقلال ونزوئلا را يادآور تلاش‌هاي سيمون بوليوار دانست و گفت: اين روز تاريخي، نماد تلاش كشورهاي آزادي‌خواه براي رهايي از سلطه استعمار است.
در كتاب «بوليوار، پيشرو انديشه ضد امپرياليستي» نوشته فرانسيسكو پيويدال پادرون (Francisco Pividal Padrón) آمده است: بوليوار پيشرو انديشه ضد امپرياليستي اسپانيايي-آمريكايي بود و چنانكه همه دگرگوني‌هاي سياسي و اجتماعي مستلزم حركت بر خلاف نظم موجود است، بوليوار پيشتاز استقلال و آرمان ادغام كل آمريكاي لاتين بود.
مقاومت به‌عنوان مظهر اصلي چهره خاورميانه با محوريت ايران تلقي مي‌شود، درحالي كه الگوي ضدهژمونيك در آمريكاي لاتين كه به عنوان «حياط خلوت» آمريكا شناخته مي‌شود، اين منطقه را با وجود فاصله جغرافيايي نزديك، از منظر ايدئولوژيك از مواضع ايالات متحده دور مي‌كند.
ظرفيت‌هاي عميق عدالت‌خواهانه و استكبارستيزي ملت‌ها و دولت‌هاي آمريكاي لاتين به‌ويژه ونزوئلا، نه‌تنها زمينه‌ساز همسويي منطقه با مباني مقاومت و انديشه‌هاي ظلم‌ستيز شده بلكه بستر مناسبي براي معرفي اسلام و انديشه هاي انقلاب اسلامي است. ونزوئلا همچنين يكي از قوي‌ترين پايگاه هاي حمايت از فلسطين است. واكنش دولت و ملت ونزوئلا به حوادث دهه گذشته در سرزمين‌هاي اشغالي فلسطين گواه اين واقعيت است. در مقاله اي با عنوان «صهيونيسم عليه ونزوئلا» نوشته خوزه اشتاينسلگر (José Steinsleger) آمده است: اواخر سال ۲۰۰۸، در مواجهه با آتش هوايي و توپخانه‌اي عليه كودكان، زنان و سالمندان در غزه، دولت ونزوئلا براي دومين بار، روابط ديپلماتيك و تجاري خود با اسرائيل را قطع كرد. از آن زمان به بعد، مكانيسم پيچيده حملات رسانه‌اي صهيونيسم در سراسر جهان فعال شد. سي‌ان‌ان، فاكس نيوز، يونيويزيون و حتي ويكي‌پديا شروع به استناد به منابع محرمانه يا موثق نزديكي كردند كه از حضور افسران نيروهاي قدس سپاه پاسداران ايران در دانشگاه نظامي ونزوئلا به منظور تدريس خبر مي‌داد.
نيكلاس مادورو رئيس‌جمهوري ونزوئلا در جريان تور اوراسيايي خود و سفر به تهران، طي مصاحبه‌اي اختصاصي با پايگاه اينترنتي رهبر معظم انقلاب اسلامي گفت: محور مقاومت، سراسر جهان است؛ در آفريقا، در آسيا، در خاورميانه و در آمريكاي لاتين و درياي كارائيب؛ مردماني كه عليه نئوليبراليسم، عليه نژادپرستي، عليه اشكال مختلف استعمار، استعمار سياسي مبارزه مي‌كنند به مقاومت مي‌پيوندند.
ونزوئلا، ميزبان «كليددار» مقاومت
«چهره‌ها، زمان‌ها و كشورها تغيير مي‌كنند اما هدف‌ها يكي است»؛ اين شرح تصويري از سپهبد قاسم سليماني در كنار رهبران انقلابي آمريكاي لاتين بود كه پس از شهادت وي در شبكه‌هاي مجازي كاربران آمريكاي لاتين، سر و صداي زيادي به پا كرد.
«گوستاوو پترو» رئيس‌جمهوري چپگراي كلمبيا نيز به دنبال انتشار خبر شهادت سردار قاسم سليماني در صفحه توييترش نوشته بود: سليماني معمار غلبه بر بنيادگرايان فاشيست داعش در عراق بود و آمريكا، پاسخ تلاش او را با ترور داد.
«اوو مورالس» رئيس‌جمهوري پيشين بوليوي نيز گفت: شهيد سليماني مدافع حق حاكميت ملت‌ها در برابر تجاوز خارجي بود و بوليوي در تكريم از اين فرمانده در كنار مردم ايران قرار دارد.
دولت ونزوئلا نيز به مناسبت نخستين سالروز شهادت سردار حاج قاسم سليماني «فرمانده فراموش نشدني سپاه قدس» اعلام كرد ميراث جاودانه شهيد سليماني براي هميشه منبع الهام مردمي خواهد بود كه در برابر اقدامات غيرانساني امپرياليسم از حق تعيين سرنوشت خود دفاع مي‌كنند و براي آزادي خود مي‌جنگند.
سپهبد شهيد حاج قاسم سليماني فرمانده نيروي قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و قهرمان مبارزه با تروريسم در منطقه غرب آسيا، بامداد روز ۱۳ دي ۱۳۹۸ (۳ ژانويه ۲۰۲۰) و با دستور مستقيم رئيس جمهور آمريكا در فرودگاه بغداد هدف حمله ارتش تروريستي ايالات متحده قرار گرفت و به همراه جمعي از همراهان خود به شهادت رسيد.
شهيد سليماني در طول دوران فرماندهي خود با سازماندهي نيروهاي مقاومت در منطقه غرب آسيا، محور مقاومت را در كشورهاي منطقه ايجاد كرد و به تقويت آن پرداخت، اما به راستي كدامين ويژگي شهيد سليماني، عزتمندي و محبوبيت اين سردار جان‌فدا را تا ابدِ تاريخ، جهاني ساخته است؟ كدامين پيام شهيد سليماني سبب شد تا كيلومترها دورتر از خاورميانه، رئيس دولت ونزوئلا خود را در خيمه مقاومت قرار دهد و تاكيد كند كه «ما بخشي از محور مقاومت هستيم»؟
تارنماي تحليلي «كريدل» (The Cradle) پيشتر (سوم ژانويه) در گزارشي جالب توجه به نفوذ فزاينده بين‌المللي شهيد سليماني پرداخت و انديشكده ونزوئلا (misionverdad) به تازگي اين مطلب را بازنشر كرد. در اين گزارش آمده است: با گذشت سه سال از شهادت سردار سليماني، دلايل اين تصميم (و زمان آن) همچنان محل بحث است. نكته حائز اهميت اينكه دلايل ترور تكان‌دهنده آمريكا را نبايد صرفاً به نقش شهيد سليماني در مناقشات منطقه‌اي مرتبط دانست، بلكه نفوذ بين‌المللي فزاينده وي را بايد مورد بررسي قرار داد.
به گفته يك سياستمدار عرب با روابط قوي در محافل تصميم‌گيري واشنگتن و رياض، سليماني «كليددار» محور مقاومت بود.
اين سياستمدار مي‌گويد: حاج قاسم به‌طور استثنايي توانايي تصميم‌گيري و سپس اجراي آن‌ها را داشت كه در بين رهبران به عنوان يك «مزيت غيرمعمول» تلقي مي‌شود. او با حركت آزادانه و مذاكره مستقيم با دولتمردان و جنبش هاي سياسي مختلف توانست به سرعت به نتايج استراتژيك قابل توجهي دست يابد.
بازديد از ونزوئلا
نويسنده اين گزارش با بيان اينكه «ممكن است عوامل ديگري در تصميم آمريكا براي ترور شهيد سليماني در ۳ ژانويه ۲۰۲۲ نقش داشته باشد» مي‌نويسد: در حالي كه برخي از تحليلگران به حمله معترضان به سفارت آمريكا در بغداد در سال ۲۰۱۹ به عنوان نمونه‌اي از دلايل پشت پرده سوء قصد به جان سردار سليماني اشاره مي‌كنند، اتفاق مهم‌تري در آن سال، به خاطر مي‌آيد: سفر اعلام نشده سردار سليماني به ونزوئلا در سال ۲۰۱۹ و عبور از خط قرمز واشنگتن به دليل ورود به حوزه نفوذ جغرافيايي آمريكا. سفر او به اين كشور آمريكاي جنوبي بيش از دو سال بعد توسط «نيكلاس مادورو»، رئيس‌جمهوري ونزوئلا، طي مصاحبه‌اي با الميادين در دسامبر ۲۰۲۱ براي عموم مردم آشكار شد.
مادورو گفت: سردار سليماني بين مارس تا آوريل ۲۰۱۹ از كاراكاس بازديد كرد و در اين مدت ايالات متحده حمله سايبري و خرابكاري گسترده‌اي را در ونزوئلا آغاز كرد كه منجر به خاموشي گسترده شد. مادورو از ژنرال ايراني به عنوان يك قهرمان نظامي تجليل كرد و گفت: او با تروريسم و جنايتكاران تروريست كه به مردم محور مقاومت حمله كردند، مبارزه كرد. او مردي شجاع بود.
در ادامه اين گزارش آمده است: مادورو تاريخ دقيق اين سفر را اعلام نكرد اما در بازه زماني مورد نظر، حمله ايالات متحده به كاراكاس و تنش‌ها ميان دو كشور در بالاترين سطح خود قرار داشت: به رسميت شناختن «خوان گوايدو» به عنوان رئيس‌جمهوري موقت ونزوئلا از سوي واشنگتن، تحريم‌هاي اقتصادي همه جانبه، و سپس در پايان آوريل، سازماندهي براي انجام كودتا كه در نهايت منجر به فرار «لئوپولدو لوپز» رهبر مخالفان تحت حمايت ايالات متحده به سفارت اسپانيا شد.
گسترش روابط نظامي با كاراكاس
به نوشته كريدل، در سفر سليماني به كاراكاس، همكاري ايران و ونزوئلا احتمالاً يكي از موضوعات كليدي گفت‌وگو بوده است. مادورو پيش از سفر خود از تأسيس «يگان‌هاي دفاع مردمي» (Unidades de Defensas Populares) يا شبه‌نظاميان انقلابي براي حفظ نظم در برابر تلاش‌هاي كودتاي مورد حمايت آمريكا خبر داده بود.
از زمان «هوگو چاوز» رئيس‌جمهوري سابق ونزوئلا، اين كشور روي پروژه‌اي براي ساخت هواپيماهاي بدون سرنشين كار مي‌كند. اين مسئله را چاوز در ۱۳ ژوئن ۲۰۱۲ (۲۳ خرداد ۹۸) اعلام و خاطرنشان كرد: ما اين كار را با كمك كشورهاي مختلف از جمله چين، روسيه، ايران و ساير كشورهاي متحد انجام مي‌دهيم.
در ادامه اين گزارش آمده است: چند ماه پيش، ژنرال «داگلاس فرايز» رئيس ستاد فرماندهي جنوب ارتش آمريكا (منطقه مسئوليت او شامل آمريكاي مركزي و جنوبي است)، درباره همين پروژه صحبت كرد و آن را كم‌اهميت جلوه داد و اظهار داشت كه ايران در حال ساخت پهپادهايي با «قابليت‌هاي محدود» در ونزوئلا براي اهداف امنيت داخلي است.
توسعه پهپادها
به نوشته كريدل، در حقيقت، ايران با نمايندگي نيروي قدس سليماني، مشغول افزايش همكاري نظامي با ونزوئلا از طريق توسعه نسل‌هاي جديد پهپادها و تهيه قطعات يدكي براي هواپيماهاي ساخت آمريكا در كاراكاس بود. نكته جالب توجه اينكه برافراشتن پرچم ايران در مراسم نظامي نيروي هوايي ونزوئلا به يك امر عادي تبديل شده است.
مادورو در يك سخنراني در ۲۰ نوامبر ۲۰۲۰ (۳۰ آبان ۹۹)، برنامه‌هاي توليد انواع مختلف پهپادها را اعلام كرد. در نزديكي محل سخنراني رئيس‌جمهوري ونزوئلا، يك مدل مينياتوري از يك پهپاد به نمايش گذاشته شده بود كه به نظر مي‌رسيد پهپاد ايراني «مهاجر ۶» باشد كه در سال ۲۰۱۸ در ايران معرفي شد.
اين موضوع در فوريه ۲۰۲۲ توسط «بني گانتز» وزير دفاع وقت اسرائيل در مراسمي با حضور روساي سازمان‌هاي يهودي آمريكا عنوان شد.
ميراث سليماني در آمريكاي لاتين
چنانكه اين تارنماي تحليلي تاكيد مي‌كند، اين اتفاقات نتيجه مستقيم تلاش قاسم سليماني بود. يك مقام ونزوئلا در گفت‌وگو با كريدل تاييد كرد كه پروژه پهپاد اين كشور با حمايت كامل ايران عملياتي شده است: از آموزش مهندسان گرفته تا راه اندازي مراكز تحقيقاتي و توليدي و توليد پهپادها.
«كريگ اس. فالر» رهبر فرماندهي جنوبي ارتش آمريكا در اكتبر ۲۰۱۹ هشدار داد كه روسيه، چين، ايران و كوبا با ظرفيت‌هاي مختلف در حوزه مسئوليت او عمل مي‌كنند. وي تاكيد كرد كه نفوذ و حضور ايران در آمريكاي جنوبي احساس مي‌شود.
فالر در مارس ۲۰۲۰ با تكرار همان هشدار، ايران را در صدر فهرست كشورهايي قرار داد كه به ونزوئلا در دور زدن تحريم‌هاي آمريكا كمك كرده‌اند.
فرجام سخن
امام خميني (ره)، بنيانگذار فقيد جمهوري اسلامي خاطرنشان كرده است: ما بايد در صدور انقلابمان به جهان كوشش كنيم، و تفكر اينكه ما انقلابمان را صادر نمي‌كنيم، كنار بگذاريم؛ زيرا اسلام بين كشورهاي مسلمان فرقي قائل نمي‌باشد و پشتيبان تمام مستضعفين جهان است، از طرفي ديگر تمام قدرت‌ها و ابرقدرت‌ها كمر به نابوديمان بسته‌اند؛ و اگر ما در محيطي در بسته بمانيم قطعا با شكست مواجه خواهيم شد.
با توجه به اهميت صدور انقلاب اسلامي و فرهنگ مقاومت، امروز جبهه مقاومت با محوريت ايران و با تكيه بر آرمان هاي اسلامي در منطقه توانسته مشروعيت نظام سلطه را به چالش بكشد و سپهبد شهيد حاج قاسم سليماني اسطوره اين مقاومت بوده است. حضور اين شهيد بزرگوار در ونزوئلا نمونه عملي صدور ارزش‌هاي مقاومت و تقويت روحيه مبارزاتي در اين كشور با تاريخ غني مملو از مبارزه براي استقلال و مقاومت در برابر نظام سلطه است.
سه سال از شهادت سردار سليماني مي‌گذرد اما آرمان وي در گسترش و تقويت مقاومت در آينده و در ساير نقاط جهان از جمله كشورهاي آمريكاي لاتين مانند ونزوئلا، نظام سلطه را بي ترديد به پايان راه نزديك خواهد كرد. حضور حاج قاسم سليماني در آمريكاي لاتين نشان داد كه محور مقاومت با شكستن مرزهاي جغرافيايي، حدود معرفتي جديدي را مشخص كرده است. ونزوئلا و ايران نمونه بارز مقاومت مردم جنوب در برابر تجاوزهاي امپرياليستي آمريكا هستند.
آمريكا از ديرباز آمريكاي لاتين را «حياط خلوت» خود مي‌داند و با پايبندي به «دكترين مونرو» سعي در جلوگيري از نفوذ قدرت هاي رقيب يا متخاصم در اين منطقه دارد. به اين ترتيب، نفوذ سليماني در نيمكره غربي را مي‌توان تهديدي براي منافع آمريكا و عبور از اين «خط قرمز» دانست. نقش او در كمك به ونزوئلا براي توسعه قابليت‌هاي نظامي، از جمله توليد پهپاد، در واشنگتن به عنوان يك جهش چشمگير در روابط خارجي ايران تلقي شد و چنان كه كريدل آورده است «احتمالاً در تصميم براي ترور سردار سليماني نقش داشته است».
التعليقات