ترامپ و مسئله بيت‌المقدس
اندكي پس از زمزمه درمورد قصد ترامپ براي انتقال سفارت آمريكا از تل‌آويو به بيت‌المقدس، وي در يك نطق تلويزيوني اظهار داشت: «انتقال پايتخت به بيت‌المقدس امري است كه بايد مدت‌ها پيش صورت مي‌گرفت و دولت‌هاي پيشين جرئت و جسارت انجام چنين كاري را نداشته‌اند».
در كنار واكنش‌هاي منفي جهاني به تصميم يكجانبه و خودسرانه رئيس‌جمهور ايالات متحده آمريكا، و انتقال مركز رژيم صهيونيستي به بيت‌المقدس، اين نكته حائز اهميت است كه اقدام وي نقض يكجانبه و آشكار قطعنامه 2334 شوراي امنيت سازمان ملل است كه طي آن تأكيد شده بود: «هيچ تغييري درخصوص مرزهاي پيش از 4 ژوئن 1967 به‌رسميت شناخته نخواهد شد؛ مگر اينكه طرف‌ها در مذاكرات بر سر آن توافق كنند». اين قطعنامه جنجال‌برانگيز كه با واكنش شديد مقامات صهيونيستي روبه‌رو شد، با چهارده رأي مثبت و رأي ممتنع دولت باراك اوباما، رئيس‌جمهور پيشين آمريكا، در سال 2016 به تصويب رسيد.
واكنش‌ها به اقدام ترامپ
اندكي پس از اعلام بيت‌المقدس به‌عنوان پايتخت سرزمين‌هاي اشغالي، نشست ويژه شوراي امنيت سازمان ملل متحد به درخواست هشت كشور عضو دائم و غيردائم شوراي امنيت ازجمله انگليس و فرانسه برگزار شد كه طي آن، چهارده عضو اين شورا در اقدامي بي‌سابقه، بيانيه مشتركي را عليه آمريكا و تصميم دولت اين كشور قرائت كردند. اين دومين بار است كه كشورهاي اتحاديه اروپا عليه آمريكا موضع تند و صريحاً مخالف مي‌گيرند؛ نخستين‌بار پس از اقدام وي در اعلام عدم پايبندي ايران به برجام و تلاش براي ضربه زدن به توافق هسته‌اي، انتقال سفارت آمريكا از تل‌آويو به بيت‌المقدس براي دومين بار زاويه اختلاف اتحاديه اروپا و آمريكا را نمايان ساخت.
ترامپ حالا مخالفاني دارد: اتحاديه اروپا، جامعه مسلمانان و 63 درصد از جامعه آمريكا (طبق نظرسنجي مؤسسه بروكينگز)(1) درمقابل كساني مانند مايك پنس كه مشتاقانه به نطق او گوش مي‌كند و نيكي هيلي، نماينده آمريكا در سازمان ملل، كه از او در برابر مخالفان اين اقدام در سازمان ملل دفاع مي‌كند. با استناد به سخنان پروفسور جان مرشايمر، عضو شوراي راهبردي روابط خارجي آمريكا، در دانشگاه تهران، تمام نخبگان سياست خارجي آمريكا با اقدام ترامپ و انتقال سفارت آمريكا به بيت‌المقدس كاملاً مخالف بودند و اين اقدام اشتباه اساسي دولت ايالت متحده آمريكا بوده است.
با ذكر اين اوصاف، پرسش اصلي اين است كه انگيزه ترامپ از اين اقدام چيست؟
تا پيش از اين اعلام‌نظر، جرد كوشنر، داماد ترامپ، در تلاش بود تا با پشتيباني محمد بن سلمان، روند تازه‌اي از مذاكرات صلح را ميان فلسطين و رژيم صهيونيستي شكل دهد، اما تصميم رئيس‌جمهوري آمريكا اين روند را مختل كرد.
از نخستين ساعات پس از بيانات ترامپ درمورد لزوم انتقال مركز سرزمين‌هاي اشغالي به بيت‌المقدس و تشويق ساير كشورها براي پيروي از آمريكا، بار ديگر اين گمان تقويت شد كه اقدام ترامپ بيش از آنكه عملي ديپلماتيك باشد، حركتي سياسي با اهداف پيدا و پنهان بوده است.
هدف ترامپ از اين كار جلب رضايت حاميان مالي انتخاباتي‌اش عنوان شده است. شلدون ادلسون ، يكي از مهم‌ترين اين حاميان است. ادلسون يك ميلياردر صهيونيست و از ثروتمندترين افراد جهان است، او مالك روزنامه «اسرائيل امروز» و مشهور به «سازنده حاكمان» و از حاميان مالي حزب جمهوري‌خواه آمريكاست، گفته مي‌شود او همان فردي است كه باعث انتخاب ترامپ به‌عنوان نامزد جمهوري‌خواهان در سال 2016 شد. وي همچنين حامي حزب ليكود (حزب دست راست) در سرزمين‌هاي اشغالي است.
شلدون ادلسون حدود 35 ميليون دلار به ستاد انتخاباتي ترامپ كمك كرده و در كنار مايك پنس، معاون رئيس‌جمهوري آمريكا او را به انجام اين كار سوق داده است. ادلسون صهيونيستي ضدايراني و افراطي است، هدف نهايي او حمايت بي‌قيدوشرط از رژيم صهيونيستي و حزب ليكود در داخل سرزمين‌هاي اشغالي و حزب جمهوري‌خواه آمريكا مي‌باشد.
سازمان صهيونيسم آمريكا نيز نخستين واكنش را به اين اقدام ترامپ داشت. در متن بيانيه صادرشده ازسوي اين سازمان كه از پشتيبانان ترامپ در دوران انتخابات رياست‌جمهوري آمريكا بوده است، آمده: «اين اقدام تاريخي، اخلاقي و صحيح بوده است».
براي مقابله با اقدام ترامپ چه اقدامي مي‌توان انجام داد؟
نخستين اقدام براي مقابله با تصميم خودسرانه و يكجانبه رئيس‌جمهوري آمريكا، تشكيل جلسه شوراي امنيت و تهيه پيش‌نويسي براي رد اقدام يكجانبه آمريكاست. ازآنجاكه اين پيش‌نويس براي تصويب نيازمند رأي نه عضو شوراي امنيت است كه دربرگيرنده پنج عضو دائم شوراي امنيت باشد، امكان وتو از سوي آمريكا كاملاً قطعي است؛ دراين‌صورت مي‌توان با ارجاع مسئله قدس به مجمع عمومي و با توسل به قطعنامه 377 (اتحاد براي صلح) كه در زمان انسداد شوراي امنيت توسط يك عضو دائمي قابل استناد است، تصميم عملي اتخاذ نمود.
سخن پاياني
حوادث رخ‌داده از آغاز روي‌كار آمدن ترامپ بيانگر چند واقعيت صحنه بين‌الملل است: نخست اينكه اقدام ترامپ در ناديده انگاشتن و زير پا گذاشتن يكجانبه قطعنامه‌هاي شوراي امنيت، خروج از توافق‌نامه چندجانبه تغييرات آب‌وهوايي پاريس، و تلاش براي نابودي برجام (به‌مثابه نماد ديپلماسي چندجانبه) بار ديگر خلأ ضمانت اجراي حقوق بين‌الملل را در رويارويي با موقعيت‌هاي گوناگون نظام بين‌الملل آشكار مي‌سازد.
دوم اينكه عدم اعتقاد رئيس‌جمهور آمريكا به كارآمدي سازمان‌ها و نهادهاي بين‌الملل، عرصه را براي كنشگري اين سازمان‌ها بيش از ديگر زمان‌ها دشوار مي‌سازد.
پيشرفت زمان و آشكار شدن اختلاف ميان اتحاديه اروپا با آمريكاي فعلي، عرصه را براي جلب توجه افكار عمومي جهاني به بازيگران بزرگ ديگري نظير چين و بديل‌هاي ارائه‌شده آنان از آينده نظام بين‌الملل باز مي‌كند.
پي‌نوشت
. https://criticalissues.umd.edu/sites/criticalissues.umd.edu/files/nov_2017_umcip_questionnaire_final_version.pdf
همچنين نگاه كنيد به:
https://www.brookings.edu/blog/markaz/2017/12/05/why-is-trump-about-to-declare-jerusalem-the-capital-of-israel/
منابع
1. http://time.com/5052363/president-trumps-decision-on-jerusalem-welcomed-by-evangelical-voters-pro-israel-groups-and-major-donors/
2. https://www.brookings.edu/blog/markaz/2017/12/05/why-is-trump-about-to-declare-jerusalem-the-capital-of-israel/
3. https://criticalissues.umd.edu/sites/criticalissues.umd.edu/files/nov_2017_umcip_questionnaire_final_version.pdf
4. https://www.brookings.edu/blog/markaz/2017/12/05/why-is-trump-about-to-declare-jerusalem-the-capital-of-israel/
التعليقات