چرخش خلافت داعشي؛
از خلافت حقيقي تا خلافت مجازي
داعش از ابتداي شكل‌گيري و آغاز فعاليت مسلحانه خود در عراق و شام از رسانه‌هاي مختلف و فناوري‌هاي پيشرفته و نوين به‌ويژه اينترنت و شبكه‌هاي اجتماعي همچون: توئيتر، فيس‌بوك، يوتيوب، اينستاگرام، دياسپورا، وب‌سايت‌هاي اينترنتي، و تالارهاي گفتگو به‌عنوان ابزاري مهم در جهت جذب نيرو، نشر و تبليغ آموزه‌هاي خود، انتقال پيام، جمع‌آوري پول، اثبات مشروعيت و مشروعيت‌بخشي به كشتارهاي خود، بازنمايي گفتمان سلفيسم، اطلاع‌رساني از فتوحات و پيشروي‌‌هاي خود، ايجاد جنگ رواني، آموزش عملياتهاي انفجاري و تروريستي و تفرقه ميان شيعه و سني استفاده كرده است.
اگرچه از سال ۲۰۱۶، بسياري از كار‌شناسان از تضعيف خلافت مجازي داعش سخن گفته‌اند؛ ليكن پس از شكست خلافت سرزميني داعش در عراق و سوريه در ماه‌هاي پاياني سال ۲۰۱۷ بحث‌هاي متعددي پيرامون خلافت مجازي داعش در محافل علمي مطرح شده است. همچنين پس از شكست‌هاي مستمر داعش در عراق و سوريه، سندي در فضاي مجازي با عنوان «خلافت نابود نخواهد شد» درحال چرخش است. اين سند مجموعه گلچيني از سخنان و مواضع رهبران كشته شده و زنده داعش است. در اين سند آمده است: «پيام خلافت اين است كه تازماني‌كه اراده وجود داشته باشد دولت اسلامي هم وجود خواهد داشت». در بخشي از اين سند آمده است كه مسلماناني كه در آمريكا متولد مي‌شوند ارتش فاتحين خواهند بود و پايان خلافت سرزميني به‌معناي پايان ايده «دولت اسلامي» نيست.
اين سخن بدين‌معناست كه داعش پس از شكست‌هاي متوالي و سنگين در عراق و سوريه وارد فاز جديدي تحت عنوان فعاليت گسترده و شبكه‌سازي سايبري براي عضوگيري و يارگيري پنهاني و آموزش عملياتهاي نظامي و تروريستي نظير: عمليات انتحاري و انغماسي در فضاي سايبري به‌منظور تأسيس خلافت مجازي شده است.
در خلافت سايبري، داعش به‌جاي حضور فيزيكي، بيشتر به حضور در شبكه‌هاي اجتماعي و فضاي مجازي متمايل خواهد شد. به‌بيان‌ديگر، در اين تاكتيك، خلافت مجازي يا آنلاين، جايگزين خلافت حقيقي و سرزميني خواهد بود. اگرچه خلافت سرزميني داعش در عراق و شام چندان پايدار نبود؛ اما خلافت مجازي مي‌تواند بسيار پايدار‌تر و باثبات‌تر از خلافت حقيقي باشد و شكست آن نيز به‌مراتب دشوار‌تر باشد؛ امري كه بسياري از مقامات سياسي و امنيتي اروپايي و آمريكايي به آن اذعان داشته‌اند.
درهمين‌راستا، رولف هولمبو، سفير سابق دانمارك در سوريه مي‌گويد: «ممكن است جسم خلافت متلاشي شود، اما روح خلافت يا خلافت مجازي باقي خواهد ماند». ژنرال ديويد پترائوس، رئيس سابق سازمان اطلاعات مركزي آمريكا (سيا) نيز هشدار داده است كه شكست خلافت مجازي داعش دشوار‌تر خواهد بود و افراط‌گرايان ممكن است به تسليحات كشتارجمعي مجازي دست پيدا كنند كه بتوانند به شبكه برق يك كشور آسيب بزند. وي گفته است: ما ارتش داعش را شكست خواهيم داد و همزمان تيري در قلب ابوبكر البغدادي، رهبر داعش فرو خواهيم كرد؛ اما نمي‌توانيم تيري در قلب خلافت مجازي ايجاد كنيم. اين يك ايدئولوژي است كه در اينترنت گسترش يافته است.
سناتور‌ها و مقامات امنيت ملي آمريكا نيز هشدار داده‌اند كه فروپاشي خلافت خودخوانده داعش توانايي اين گروه تروريستي براي الهام‌بخش بودن حملات به اهداف غربي ازطريق اينترنت را از بين نمي‌برد. در اين رابطه، لورا شيائو، مدير اطلاعات مركز ملي مقابله با تروريسم آمريكا گفته است: متأسفانه فروپاشي خلافت داعش و از دست دادن قلمرو‌هايش به‌معناي كاهش توانايي اين گروه تروريستي در الهام‌بخش بودن حملات نيست. توانايي داعش براي ارتباط برقرار كردن با طرفدارانش در سراسر جهان ازطريق ظرفيت رسانه‌هاي اجتماعي‌اش بي‌سابقه است و به اين گروه امكان دسترسي به تعداد وسيعي از افراط‌گرايان خشونت‌آميز داخلي را مي‌دهد.
ازسوي‌ديگر، مارك ميچل، معاون وزير دفاع آمريكا در عملياتهاي ويژه گفته است: از بين رفتن خلافت فيزيكي داعش به‌معناي پايان كار اين گروه يا ديگر سازمان‌هاي تروريستي جهاني نيست. داعش همزمان با از دست دادن قلمروهاي خود بيش از پيش به ارتباطات مجازي تكيه كرده است و به الهام‌بخش بودن حملات توسط مردم آسيب‌پذير ادامه مي‌دهد.
در پايان اين نكته لازم به‌ذكر است كه تروريسم سايبري به دلايل متعددي ازجمله: ماهيت فرامرزي فضاي سايبر، هزينه اندك، هدايت از راه دور، دشواري در شناسايي و رديابي و همچنين انتشار گسترده حمله، براي تروريست‌هاي عصر حاضر جذاب‌تر از روش‌هاي كلاسيك است. تروريست‌هاي داعش ازطريق هك كردن شبكه‌هاي امنيتي و اطلاعاتي، توليد و انتشار انواع بدافزارها و يا توليد تسليحات بيولوژيكي مي‌توانند تهديدي اساسي براي همه كشورها باشند. درحقيقت امروزه هيچ كشوري در جهان نمي‌تواند خود را از حملات سايبري و تروريسم سايبري ايمن و مصون بداند؛ لذا همه كشورها نيازمند اتخاذ راهبرد جامعي براي مقابله با اين مسئله درجهت تضمين امنيت ملي و دستيابي به منافع حياتي خود هستند.
التعليقات