تحليل پيامدهاي منطقه اي خروج نظامي امريكا از سوريه


تصميم ناگهاني ترامپ مبني بر خروج فوري نيروهاي حاضر آمريكايي در شرق سوريه، باعث شگفتي اهل سياست در منطقه و جهان شده است. از ديد ناظران منطقه اي همزماني برنامه خروج نظامي امريكا از سوريه با تشديد فعاليت هاي سياسي و نظامي اين كشور عليه دولت سوريه نشان از بي برنامگي و ابهام در سياست خاورميانه اي امريكاي ترامپ دارد. اين امر به خصوص بعد از حمله موشكي آمريكا، فرانسه و انگليس در چهاردهم اوريل بيشتر نمايان شده است. قابل ذكر است كه در اين حمله 105 موشك از سوي امريكا و متحدان اروپايي اش عليه  مواضع نظامي و تسليحاتي دولت سوريه در شهرهاي دمشق و حمص صورت گرفت.  وقوع اين حمله نشان از اين دارد كه دولت آمريكا كماكان پيرو رويكرد حذف اسد از ساختار قدرت سوريه است و براي عملياتي كردن اين راهبرد ابايي از اعمال زور و خشونت ندارد.  از اين منظر مي توان اين فرضيه را مطرح كرد كه برنامه خروج نظامي امريكا سوريه نه به مفهوم كنار گذاشتن تحولات سوريه بلكه اتخاذ راهبردي جديد از سوي ترامپ در جهت تحقق اهداف دولت اش در سوريه است. مطابق اين راهبرد دولت امريكا كماكان به حملات هوايي اش عليه دولت سوريه ادامه خواهد داد و در روي زمين نيز مسئوليت عمليات نظامي با حاميان عربي و جريان هاي مبارزه جوي كرد خواهد بود. در همين راستا دونالد ترامپ رئيس جمهوري آمريكا اعلام كرده كه به زودي 2 هزار نيروي مستقر آمريكايي در شرق سوريه به وطن شان بازخواهند گشت. با اين وجود تيم مشاوره اي ترامپ و به خصوص وزارت دفاع آمريكا(پنتاگون) بر اين باورند كه با توجه به چند ضلعي بودن بحران در سوريه و حضور جريان هاي متعدد تروريستي در اين كشور، امكان جايگزيني نيروهاي آمريكايي با دولت هاي عربي بسيار دشوار خواهد بود و اين پروژه چه بسا به تشديد رقابت هاي بيشتر قدرت هاي منطقه اي درگير در سوريه خواهد انجاميد از سوي ديگر بسياري از اعضاي مهم كنگره در آمريكا بر اين عقيده اند كه با عطف به تجربه تحولات عراق در سال 2011، خروج فوري نيروهاي امريكايي، پيامدي جز رخنه دوباره تروريست هاي تكفيري داعش به سوريه و حتي عراق نخواهد داشت. در حال حاضر گزارش مي رسد كه داعشي ها در دره اي در بيابانهاي شرق سوريه سكني گزيده اند و مترصد زمان براي احيا دوباره هستند. اين نيروها كه تعداد شان به دو هزار و پانصد نفر مي رسد؛ خطر بالقوه اي براي منطقه عراق و سوريه محسوب مي شود. 
پاسخ  ترامپ و مشاور ارشد اش جان بولتون به اين مسئله اين است كه اولا تداوم حضور نيروهاي آمريكايي در سوريه، هزينه هاي نظامي اين كشور را افزايش داده است. بنا به آخرين گزارش ها آمريكا حدود 7 ميليارد دلار در خاورميانه هزينه كرده است. نكته بعدي اينكه با توجه به آمادگي نيروهاي منطقه اي، هم مي توان از اين نيروها در مقابله با جريان هاي تكفيري بهره گرفت و هم اينكه به نيابت از آمريكا، حافظ منافع ژئوپليتيكي واشنگتن در خاورميانه باشند. بدين رو  ترامپ در تلاش است ائتلافي از نيروهاي عربي را به رهبري عربستان و مصر جايگزين نيروهاي آمريكا در سوريه كند. در همين راستا عادل الجبير وزير خارجه عربستان در گفت و گو با خبرنگاران در شهر رياض اعلام كرد كه دولت عربستان از همان ابتداي شروع بحران در سوريه بحث ورود نظامي و اعزام سرباز را مطرح كرد و هنوز هم براي اين كار، امادگي دارد. گفته مي شود دولت وقت آمريكا با اعزام هر گونه نيروي نظامي به سوريه به خاطر تجربه جنگ عراق مخالف بود و حاضر به ريسك و پذيرش دوباره شكست در خاورميانه نبودند. آمريكا در سال 2011 با همين هدف كه امكان غلبه نظامي بر مخالفان مبارزه جوي تكفيري وجود ندارد و بايستي به تقويت جريان هاي بومي پرداخت، نيروهاي خود را از عراق بيرون كشيد. نكته جالب در اينجاست كه در همان زمان هم وزرات دفاع آمريكا و بسياري از منتقدان اوباما اين مسئله را مطرح مي كردند كه با توجه به اوضاع بي ثبات عراق نبايد نيروهاي آمريكايي از اين كشور خارج شوند. اين طيف از منتقدان بعد ها در تاييد دلايل شان به هجوم بي مهاباي داعش به شهرهاي شمالي سني نشين عراق اشاره كردند. مارين جوزف دانفورد رئيس نيروهاي آمريكايي در خاورميانه در جلسه با كميته نيروهاي مسلح سنا گفت: ما به تجربه دريافته ايم كه  نيروهاي عراقي از ظرفيت پاييني در تامين امنيت داخلي و مقابله با تهديدات خارجي دارند. ضعف اين نيروها زمينه را براي ظهور و قدرت گيري داعش فراهم ساخت. ازديد دانفورد همين وضعيت كمابيش در سوريه نيز وجود دارد  و بايد مانع از تقويت دوباره داعش شد. پنتاگون در همين راستا در حال رايزني با ساير متحدان براي ادامه حملات هوايي و همچنين تجهيز نيروهاي بومي براي مقابله با داعش است. بدين رو با وجود خروج تدريجي نيروهاي آمريكا، منازعه با داعش از هوا و زمين ادامه خواهد داشت. در اين ميان بحث حمايت از نيروهاي ائتلاف دموكراتيك بسيار جدي است و ليدنسي گراهام از اعضاي ارشد سناي آمريكا طي هشدار به جيمز ماتيس خواستار حمايت هاي بيشتر نظامي و لجستيكي آمريكا از نيروهاي كرد شد. از ديد گراهام اين نيروها هم اكنون از تهديد ارتش تركيه رنج مي برند و بايد  مانع از برخورد اين نيروها با نظاميان تركيه شد. در حال حاضر ارتش تركيه برنامه حمله به شهر منبج را در دستور كار خود قرار داده است. بي گمان حضور نيروهاي تركيه در اين شهر، جنگ و درگيري در مناطق كردنشين را به شكل قابل ملاحظه بالا خواهد برد. از همين رو اين نگراني در محافل سياسي آمريكا مطرح است كه با افزايش خصومت ها ميان كردها و ارتش تركيه، اعتبار و وجهه شان به تدريج در بين جريان هاي مبارزه جوي كرد از بين خواهد رفت. بدين رو  سمت و سوي تحولات در سوريه، نوعي بازي دو سرباخت را براي آمريكا پيش اورده است. بازي كه حتي حضور و تداوم نيروهايشان نيز نمي تواند مانع از شكست راهبردهايشان شود.