رقابت اصلي در انتخابات تركيه ميان همان چهار حزب دور قبلي بود؛ اما نتايج انتخابات مذكور مشخص ساخت كه حزب عدالت و توسعه پس از وقفه‌اي كوتاه مجدداً به‌تنهايي قادر است همچون سال‌هاي گذشته زمام امور كشور را در دست بگيرد. دراين‌ميان، براي بررسي پيامدهاي پيروزي حزب عدالت و توسعه در تركيه گفتگويي با دكتر جعفر حق‌پناه داشته‌ايم:
اگر نگاهي به پيامدهاي انتخابات تركيه داشته باشيم، اين انتخابات در سطح داخلي و حوزه امنيتي و سياسي چه تأثيراتي دارد؟
من فكر مي‌كنم بايد تغييرات محيط سياست در تركيه را بررسي كنيم. وقتي اين محيط را تحليل كنيم، متوجه خواهيم شد كه اتفاق خاصي نيفتاده است؛ يعني دولت آك پارتي بعد از يك دوره فترت مجدداً حركت را به‌دست گرفته است، نياز به حزبي ندارد، و تحت تأثير هيچ جريان سياسي - اجتماعي داخلي‌اي نيست؛ لذا در سطح محيط منطقه‌اي بايد تغييرات را بررسي كنيم. در سطح اول همه عوامل ما را به اين نتيجه مي‌رسانند كه احتمالاً آك پارتي سياست‌هاي پيشين خود را در پيش مي‌گيرد؛ از اين جهت، تصور بر اين است كه هم در محيط داخلي و هم در سياست خارجي رويه خود را دچار تغيير نمي‌كند.
البته ممكن است اعضاي اين حزب، برخي از حركاتي را كه معطوف به انتخابات بود دنبال نكنند و به‌جاي ايجاد فضاي ناامن در داخل و دامن زدن به آن امنيت‌سازي كنند و خود به‌دنبال گروهي باشند كه در اين زمينه توانمندند، و نتايج اين امنيت‌سازي را براي پيشبرد اهدافشان در حوزه اقتصادي استفاده كنند. در اين حالت مي‌توانند براي چانه‌زني در حوزه سياست خارجي نيز دست بالا را داشته باشند؛ ولي در سياست خارجي، درصورتي‌كه اتفاقي بيفتد، به‌دليل تغيير در معادلات قدرت و زدوبندهاي قدرت در سطح منطقه‌اي است كه آن‌هم چشم‌انداز روشني ندارد؛ به همين دليل نمي‌توان انتظار داشت كه تركيه در بحران عراق و سوريه دستخوش تغيير اساسي شود. دراين‌بين، احتمال اينكه آنها در مبارزه با داعش تا حدودي تغيير رويه بدهند، متصور است.
در حوزه داخلي و توجه به نگاه دولت موقت به صلح كردي و مسئله پ‌ك‌ك، تا چه حدي ممكن است دولت تركيه طي ماه‌هاي آينده فشار خود را برضد پ‌ك‌ك و جنگ در مناطق اقليم كردنشين افزايش دهد؟
درطي سال‌هاي گذشته، هيچ وقت دو طرف از اين موضوع ترس نداشتند كه صرفاً ازطريق جنگ سياست‌هاي خود را دنبال كنند. البته هر دو طرف در مواقعي به‌صورت ابزاري به خشونت روي آورده‌اند، ولي هر دو در شرايطي هستند كه مي‌دانند اين راه آزموده شده و نتيجه‌اي نداشته است. براي تركيه هم تقريباً همين وضعيت هست. به‌نوعي آك پارتي مي‌داند كه محدوديت‌هايي دارد و از طرف ديگر، پ‌ك‌ك با جنگ از‌بين‌رفتني نيست؛ به همين دليل بايد به‌دنبال كاهش و تخفيف تنش باشند. من فكر مي‌كنم كه دو طرف در ميان‌مدت دوباره پروژه آشتي ديگري را كليد خواهند زد، ولي اينكه اين پروژه موفقيت‌آميز باشد يا خير، بحث ديگري است.
با توجه به وضعيت كنوني و تحولات چند ماه گذشته، از نگاه شما رابطه حزب حاكم كنوني با ساير احزاب ممكن است دچار چه تحولاتي شود؟
طبيعتاً آك پارتي نيازي به اين احزاب به‌صورت جدي ندارد، مگر اينكه موضوع تغيير قانون اساسي پيش بيايد كه در آن صورت نياز است كه با برخي نمايندگان ديگر اعم از متحد يا وابسته ائتلاف كنند تا به حدنصاب برسند. از اين جهت بايد موضع ساير احزاب را درنظر گرفت. درواقع، به‌صورت سنتي احتمال تعامل م.ه.پ و آك پارتي به‌خاطر خاستگاه طبقاتي مشترك و اهداف و شعارهاي نسبتاً نزديك بيشتر است. اما احتمالاً اين موضوع نيز زمان‌بر است؛ زيرا اين انتخابات شوكي براي م.ه.پ بود. آنها براي وارد شدن به اين فرايند همكاري آمادگي ندارند. اما آك پارتي تمايل به ورود به اين جريان دارد، به اين دليل كه خواستار تغيير فوري قانون اساسي است.
با توجه به صحبت‌هاي آقاي اردوغان و برخي از رهبران آك پارتي تا چه حدي ممكن است بحث تغيير قانون اساسي در دوران جديد به‌صورت جدي‌تري دنبال شود؟
من فكر مي‌كنم كه بخشي از اين حرف‌ها جنبه شعاري دارد؛ به اين معنا كه مي‌خواهند خيلي از مسائل را مانند قانون اساسي به امري كه دراختيار آك‌پ نيست، يعني مبارزه با افكار عمومي و كنترل افكار عمومي گره بزنند؛ ولي آ‌ك‌پ اولويت‌هاي فوري ديگري دارد. تغيير قانون اساسي بيشتر پروژه شخص آقاي اردوغان است؛ زيرا تثبيت جايگاه ايشان و قانونمند شدن مداخلاتشان در امور كشور، نياز به تغيير در قانون اساسي و شكل‌گيري نظام رياستي دارد. بر اين اساس، آنها قصد دارند دير يا زود اين پروژه را به سرانجام برسانند.
با توجه به وضعيت اقتصادي رو به افول چند ماه گذشته تركيه انتخابات چه تأثيري در حوزه اقتصادي خواهد داشت؟
انتخابات تأثير رواني اوليه مثبتي دارد كه آثار آن را در همين هفته پيش مانند بهبود شاخص‌هاي بورس و افزايش ارزش ملي پول دولت تركيه نيز شاهد بوده‌ايم؛ اما برخي از مسائل و حوزه‌ها لزوماً به اين سرعت دچار تغيير نخواهند شد. من فكر مي‌كنم اگر تركيه بخواهد سياست منطقه‌اي كنوني را دنبال كند، طبيعتاً بازارهاي صادراتي در منطقه و قدرت اقتصادي و گردشگري تحت‌الشعاع قرار مي‌گيرند؛ به اين دليل كه متغيرهايي هم در سطح اقتصاد بين‌الملل بر تركيه تأثيرگذارند. اكنون تركيه اين شانس را داشته كه قيمت جهاني نفت پايين بوده و اين موضوع به نفع اقتصاد آن است.
در حوزه منطقه‌اي، در شرايط كنوني، نوع رابطه تركيه با بازيگران عمده منطقه‌اي چه تأثيري مي‌تواند بر انتخابات اخير يا پيروزي آك پارتي داشته باشد؟
سياست تركيه نشان مي‌دهد كه مي‌خواهد اقتصاد تركيه از استمرار برخوردار باشد و همان روال پيشين قابل پيش‌بيني است؛ يعني مواردي چون: فاصله زياد با ايران، فاصله نسبي با مصر، رقابت نسبي و توأم با همكاري با كشورهاي عربي، و حفظ فاصله با ارمنستان.
آيا ممكن است تغييرات تاكتيكي نسبت به داعش، دولت اسد و اقليم كردستان در بحران‌هاي سوريه و عراق ايجاد شود؟
بله، همان‌طور كه وزير خارجه تركيه در جريان كنفرانسي در اربيل اعلام كرد، آنها مي‌خواهند تقابل بهتري با داعش داشته باشند، اين به آن معنا نيست كه از سياست سابق خود عليه بشار اسد دست برداشته‌اند؛ لذا احتمالاً به‌دنبال حمايت از گروه‌هاي ديگري مي‌روند كه برنامه داعش را ندارند؛ ولي به‌هرحال، اين تغيير تاكتيكي مستلزم همكاري تركيه با حضور ايران در كنفرانس وين بود و اين موضوع قابل توجهي است. همچنين اعلام پذيرش جايگاه بشار اسد در فرايندهاي اوليه تغيير و تحول آتي در سوريه نيز نشان مي‌دهد كه سياست‌هاي اين كشور با عربستان متفاوت است.
آيا ممكن است در روابط با اروپا و آمريكا تغييراتي صورت گيرد؟
سياست خارجي تركيه در حوزه‌هاي كلان امر ثابتي است. هيچ دولتي رابطه خود را با آمريكا دستخوش تغيير نكرده است. در برخي مسائل كوچك و موردي ممكن است اختلاف‌نظرهاي جدي پيش بيايد، اما همكاري اين كشورها استراتژيك بوده و خواهد بود.