دولت جديد عراق؛ پيامدهاي منطقه‌اي و بين‌المللي
در 10 اكتبر 2021، پنجمين انتخابات پارلماني عراق بعد از تصويب قانون اساسي در سال 2005 برگزار شد. بر اساس نتايج نهايي انتخابات عراق، جريان صدر با كسب 73 كرسي در رتبه اول جاي گرفت و ائتلاف تقدم به رياست محمد الحلبوسي 37 كرسي، ائتلاف دولت قانون به رياست نوري المالكي 33 كرسي، حزب دموكرات كردستان 31 كرسي و ائتلاف كردستاني 17 كرسي به دست آوردند. اهميت انتخابات مجلس عراق در اين است كه نخست‌وزير، رئيس مجلس و رئيس‌جمهور جديد را تعيين مي‌كند و همچنين به كابينه رأي اعتماد مي‌دهد. در نخستين جلسه بحث‌برانگيز پنجمين دوره مجلس عراق، محمد الحلبوسي، رئيس ائتلاف تقدم، مجدداً به‌عنوان رئيس مجلس انتخاب شد، حاكم الزاملي، از سران جريان صدر به‌عنوان نايب‌رئيس اول و «شاخوان عبدالله»، نامزد حزب دموكرات كردستان، به‌عنوان نايب‌رئيس دوم مجلس عراق انتخاب شدند.
مأموريت‌هاي بعدي مجلس عراق، انتخاب رئيس‌جمهور و نخست‌وزير خواهد بود. در ميان افراد ثبت‌نام‌كننده براي تصدي پست رياست جمهوري، هوشيار زيباري از سران حزب دموكرات كردستان و برهم صالح از حزب اتحاد ميهني كردستان ديده مي‌شوند. پس از انتخاب رئيس‌جمهور، مجلس به تعيين نخست‌وزير خواهد پرداخت.
طبق قانون اساسي عراق اختيار تعيين نخست‌وزير در انحصار بزرگ‌ترين فراكسيون مجلس است. رئيس دولت جديد، تركيب آن و به‌طور كلي اينكه كدام‌يك از ائتلاف‌هاي انتخاباتي، دولت آينده را شكل مي‌دهند، متغير مهمي در تعيين سياست‌هاي داخلي و خارجي عراق خواهد بود. در حال حاضر كه ائتلاف تحت رهبري مقتدا صدر، بيشترين كرسي را به خود اختصاص داده است، شانس اول براي تعيين نخست‌وزير نيز متعلق به او است. ناصر الربعي رئيس شاخه سياسي جنبش صدر معتقد است كه بدون حمايت جريان صدر، نميتوان نخست‌وزير داشت.[1]
بااين‌حال بايد به اين نكته توجه كرد كه هرچند ائتلاف تحت رهبري مقتدا صدر موفق شده بيشترين كرسي‌هاي مجلس را به دست آورد، اما الزاماً او تشكيل‌دهنده دولت نيست؛ زيرا شرط اساسي موفقيت در تشكيل دولت اين است كه او موفق شود بزرگ‌ترين ائتلاف را در درون مجلس شكل دهد. به نظر مي‌رسد كه صدر با بخشي از گروه‌هاي سني و كُردي به توافقاتي رسيده باشد. شاهدي براي اين مدعا، اظهارنظر «ماجد شنكالي»، از سران حزب دموكرات كردستان است كه تأكيد كرده است آنچه در جلسه اول مجلس عراق گذشته نتيجه توافقاتي بود كه جريان صدر و ائتلاف‌هاي عزم و تقدم و حزب دموكرات از چند وقت پيش به آن رسيده بودند.
بر اين اساس، بازخواني بخشي از ديدگاه‌هاي صدر ميتواند در تحليل آنچه در سياست‌هاي آينده عراق به وقوع خواهد پيوست، مفيد باشد. نيويورك‌تايمز در گزارشي مقتدا صدر را فردي خواند كه در سال 2004 به خاطر جنگ عليه اشغال، قرار بود توسط آمريكا كشته شود، اما هماكنون به فردي تبديل‌شده كه ميتواند به متحد احتمالي آمريكا بدل شود؛ زيرا به دنبال كنترل و مهار نفوذ ايران است. اين گزارش براي ادعاي خود چند دليل را مطرح مي‌كند:
مقتدا صدر به‌صراحت اعلام كرده كه اسلحه صرفاً بايد در كنترل دولت باشد كه در صورت موفقيت به معني خلع سلاح گروه‌هاي شبه‌نظامي موردحمايت ايران است؛
مقتدا صدر خواهان باقي ماندن عراق براي عراقي‌ها شده و مخالف تبديل عراق به عرصه‌اي براي رقابت‌هاي ايران است؛
نزديكان مقتدا صدر گفته‌اند كه چون نيروهاي باقي‌مانده آمريكايي در عراق آموزشي هستند و نه رزمي، دولت بعدي بايد درباره خروج آن‌ها تصميم بگيرد. خود مقتدا توسل به گروه‌هاي شبه‌نظامي را حتي براي خارج كردن آمريكا از عراق نميپسندد؛
مقتدا صدر در جهت فاصله‌گيري از مسائل فرقه‌اي با طيف‌هاي مختلف قومي و مذهبي در عراق همكاري مي‌كند به‌گونه‌اي كه در انتخابات پيشين با كمونيست‌ها كه خداناباور هستند ائتلاف كرد؛
مقتدا صدر در شرايطي كه دولت‌هايي مانند عربستان و امارات ضد گروه‌هاي شيعي موردحمايت ايران بودند، به اين كشورها سفر كرد و روابط خود با آن‌ها را تقويت كرد.
اگرچه صدر با تكيه‌بر ملي‌گرايي، به‌زعم خود به دنبال استقلال عراق از ديگر كشورها است، اما مسافرت‌هاي او به كشورهاي همسايه عربي از يك‌سو و ائتلاف او با گروه‌هاي سني و كردهايي كه روابط خوبي با تركيه و ساير كشورهاي عربي دارند از سوي ديگر، گوياي آن است كه صحنه سياسي آينده عراق، شاهد رقابت‌هاي بيشتر كشورهاي عربي با يكديگر و تركيه براي نفوذ بيشتر در اين كشور خواهد بود. براي مثال، شاهدي بر اين مدعا، اظهارات «علي حاتم السليمان» از چهره‌هاي شاخص اهل سنت عراق و رهبر بزرگ‌ترين قبيله استان انبار در مصاحبه‌اي تلويزيوني است كه در خصوص انتخاب «محمد الحلبوسي» به رياست مجلس عراق گفت: «وي و ديگر سران در داخل كشور خود را رهبر مي‌خوانند اما در بيرون از كشور از ديگران دستور مي‌گيرند و خاضعانه عمل مي‌كنند. آنچه درباره اينكه آنان در راستاي منافع كشور با يكديگر ائتلاف كرده‌اند مطرح مي‌شود تماماً ياوه است و همه‌چيز از پيش طراحي‌شده بود و الحلبوسي به كشورهايي رفت و همه‌چيز را با هم هماهنگ كردند. اين پروژه بزرگ‌تر از سياستمداران اهل سنت است و پروژه‌اي است كه «انگلستان و كشورهاي شوراي همكاري و تركيه» تنظيم كرده‌اند و طرف‌هاي ديگري هم در آن حضور دارند»؛ بنابراين آنچه مشخص است آن است كه در آينده گرايش منطقه‌اي عراق احتمالا به‌سوي كشورهاي عربي منطقه و پيشبرد پروژه‌هايي مانند «پروژه شام» از يك‌سو و گرايش به‌سوي تركيه و آمريكا، از سوي ديگر خواهد بود.
[1]. Louisa Loveluck and Mustafa Salim,Former U.S. foe likely to emerge as kingmaker in Iraqi election — with tacit American backing,
منبع: شوراي راهبردي روابط خارجي
التعليقات