در فاصله زماني وقوع حمله شيميايي در دوما تا زمان حمله ائتلاف سه‌گانه به سوريه، وضعيت استقرار دولتمردان دو كشور حاشيه خليج فارس جالب توجه بوده است. محمد بن سلمان، وليعهد عربستان سعودي و عادل الجبير در فرانسه و مشغول ديدار با مكرون بوده‌اند. درهمان‌حال نيز پيگير سياست‌هاي خود عليه جمهوري اسلامي و افزايش توان رقابتي با ايران بوده و از هرگونه حمله نظامي عليه نظام سوريه حمايت كرده‌اند. محمد بن سلمان، وليعهد عربستان درخلال ديدار از فرانسه رسماً اعلام كرد كه كشورش آماده است از اقدام نظامي آمريكا پشتيباني كند.

 

شيخ تميم بن حمد بن خليفه آل ثاني، امير قطر به آمريكا سفر داشته و با ترامپ و ژنرال جيمز متيس، وزير دفاع اين كشور ديدار كرده است. در اين سفر ترامپ پس از ديدار با او اعلام كرد كه قطر پيشتر حامي تروريسم بوده اما اكنون ديگر از تروريسم حمايت نمي‌كند. قطر از حمله احتمالي آمريكا و متحدانش به سوريه حمايت كرد.

 

عراق و مصر پيش از حمله به سوريه مواضعي نزديك به يكديگر داشته‌اند؛ بغداد درقبال بحران سوريه موضع بي‌طرفانه اتخاذ كرد. از‌سوي‌ديگر مصر نيز ازيك‌طرف نياز شديدي به كمك‌هاي مالي و اقتصادي عربستان و امارات متحده عربي دارد، ازطرف‌ديگر با دولت بشار اسد در سوريه به‌لحاظ امنيتي همكاري مي‌كند و با روسيه هم همكاري استراتژيكي برقرار كرده است. درنتيجه هم عراق و هم مصر مواضع شفاف و روشني درقبال احتمال حمله نظامي آمريكا به مواضع بشار اسد اتخاذ نكردند.

 

تا پيش از حمله ائتلاف سه‌گانه به مواضع سوريه، بحرين و امارات، عمان و كويت دراين‌خصوص اظهارنظر رسمي نداشته‌اند.

مواضع رسمي لبنان در زمان پيش از حمله دوپارچه است. ميشل عون، رئيس‌جمهور لبنان، بشار اسد را همچنان رئيس‌جمهور مشروع و قانوني سوريه مي‌داند.

نبيه بري، رئيس پارلمان لبنان وابسته به شيعيان اين كشور نيز آشكارا حمله قدرت‌هاي غربي به سوريه را محكوم كرد و گفت كه استفاده از آسمان لبنان براي اين حمله «نقض آشكار حاكميت لبنان» تلقي خواهد شد. سعد حريري، نخست‌وزير لبنان اما اعلام كرد كه كشورش درقبال حمله آمريكا به سوريه بي‌طرف خواهد ماند.

براساس گزارش دويچه وله، از ميان ۲۲ كشور عربي شايد بتوان گفت كه الجزاير مواضع انتقادي نسبت به احتمال اقدام نظامي آمريكا در سوريه اتخاذ كرده است. الجزاير با هرگونه اقدام نظامي در خاك سوريه مخالفت كرد.

 

 

پس از انجام حمله نظامي، تمامي كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس بلااستثنا اين حمله را تأييد كردند. دراين‌ميان اما تأييد حملات ازسوي عمان براي برخي «غافلگيركننده» بوده است؛ زيرا وليد المعلم، وزير خارجه سوريه يك هفته پيش از اين حملات به مسقط سفر داشته است.

عربستان پس از قطر دومين كشور شوراي همكاري خليج فارس است كه از حملات نظامي آمريكا، انگليس و فرانسه به سوريه حمايت كرد. وزارت خارجه عربستان سعودي در بيانيه‎اي اعلام كرد كه «ما از عمليات نظامي صورت‌گرفته عليه اهداف نظامي سوريه به‌طور كامل حمايت مي‏‌كنيم».

وزارت خارجه بحرين نيز در بيانيه‌اي اعلام كرد كه از حملات نظامي عليه مواضع نظامي دولت سوريه حمايت مي‌كند. اين حملات براي توقف استفاده از حملات شيميايي ضرورت دارد.

 

حملات ائتلاف سه‌گانه به سوريه باعث شد تا گرو‌ه‌هاي مردمي در اردن دست به اعتراض خياباني بزنند. نماينده اردن در سازمان ملل نيز اين حملات را تأييد نكرد.

 

الجزاير از آن دسته كشورهايي است كه حمله را تأييد نكرد. احزاب سياسي الجزاير تجاوز نظامي آمريكا، فرانسه و انگليس به سوريه را به‌شدت محكوم كرده و اين اقدام را سبب نقض قوانين بين‌المللي دانستند.

 

بسام راضي، سخنگوي رياست‌جمهوري مصر در واكنش به حملات ائتلاف غرب به رهبري آمريكا اعلام كرد كه تشديد اخير بحران سوريه موجب نگراني بسيار دولت مصر شده است. وي درباره فعاليت بيست‌ونهمين نشست ساليانه سران اتحاديه عرب كه در عربستان سعودي برگزار مي‌شود، بر ثبات مواضع مصر درقبال بحران كنوني سوريه ازجمله حفظ وحدت سوريه، حمايت از مردم اين كشور، حكومت قانوني آن و ارتش ملي و حق شهروندي تأكيد كرد و افزود: «واضح است كه مصر از گروه‌هاي تروريستي كه به‌دنبال تقسيم سوريه هستند، حمايت نمي‌كند».

راضي همچنين افزود كه عبدالفتاح السيسي، رئيس‌جمهور مصر از مسئله فلسطين و تشكيل دولت فلسطين به پايتختي قدس شرقي در مرزهاي ۱۹۶۷ حمايت مي‌كند.

 

در بيانيه پاياني نشست اتحاديه عرب در ظهران عربستان كه به خبرنگاران داده شد، آمده است: «ما استفاده از سلاح‌هاي شيميايي عليه مردم سوريه را قوياً محكوم كرده و خواستار تحقيقات بين‌المللي به‌منظور تضمين اجراي قوانين بين‌المللي درمورد كساني كه ثابت شود در حملات شيميايي دست داشته‌اند هستيم».

در اين بيانيه بر لزوم يافتن راه‌حل سياسي براي جنگ داخلي سوريه تأكيد شده است كه از هفت سال پيش تاكنون بيش از نيم ميليون كشته برجاي گذاشته و ميليون‌ها نفر را آواره كرده است.

 

واكنش‌هاي كشورهاي عربي درخصوص مسائل منطقه و حملات ائتلاف سه‌گانه بيش از هر چيز نشان از محافظه‌كاري بالاي كشورهاي عربي دارد؛ كشورهاي عربي با آگاهي به اينكه نقش سرنوشت‌سازي در بحران سوريه ندارند، حوادث منطقه را با ظرافت رصد مي‌كنند؛ هرچند كه دراين‌ميان برخي از كشورهاي عربي از هيچ‌گونه تلاشي براي ضربه زدن به منافع ايران فروگذار نمي‌كنند اما اعراب نيز به‌خوبي درك كرده‌اند كه راه‌حل نظامي كليد حل مشكلات منطقه‌اي نيست. اين موضع را به‌وضوح مي‌توان از بيانيه پاياني اتحاديه عرب كه توسط عادل الجبير خوانده شد، برداشت كرد. در چنين شرايطي، راهبرد بلندمدت ايران بايد برمبناي حفظ منافع و دستاوردها به شرط آسيب نرسيدن به امنيت ملي باشد. لزوم پيشبرد گفتگوهاي آستانه و تسريع فرايند آن ازجمله مواردي است كه به حفظ دستاوردهاي جمهوري اسلامي ايران كمك خواهد كرد. با نگاهي به مواضع دولتمردان كشورهاي عربي و انديشكده‌هاي فعال در اين كشورها اين نكته برداشت مي‌شود كه كشورهاي عربي نيز از حمله ائتلاف سه‌گانه به سوريه به‌عنوان ابزار كشورهاي غربي جهت هشدار به دولت اين كشور استفاده كرده‌‌اند نه اينكه اين حملات تأثير به‌سزايي در تغيير معادلات منطقه داشته باشد. هرچند كه برخي از آنان براين‌باورند اين پايان ماجرا نيست و آمريكا بايد ايران را از سوريه حذف كند.