طالبان در تركيه


اين روزها مجددا خبرها و زمزمه‌هايى درباره آغاز مذاكرات صلح با طالبان به گوش مى‌رسد. حامد كرزي در ديداري كه در ماه دسامبر 2010 از تركيه داشت، در مورد پيشنهادي صحبت كرده بود كه براساس آن براي ايجاد «تسهيلاتي در روند مصالحه»، طالبان در تركيه و يا كشور بيطرف ديگر نمايندگي و دفتر داشته باشند. او گفته بود اگر تركيه در اين زمينه كمكي كند، خوشحال ميشود.

اين پيشنهاد در حالي مطرح شد كه از اواسط سال 2010 برهان الدين رباني در راس هيات شوراي عالي صلح افغانستان از طرف حامد كرزي مامور شد تا شرايط گفتگو با طالبان را مهيا نمايد و اين گروه را به ميز مذاكره بكشاند. حكومت افغانستان گفته است طالباني كه سلاح شان را به زمين بگذارند و قانون اساسي افغانستان را بپذيرند، ميتوانند به زندگي عادي برگردند. رباني طي ديدار از دو كشور پاكستان و تركيه به ترتيب در دي ماه و اسفند ماه  1389پيشنهاد ايجاد يك دفتر نمايند‌گي طالبان در تركيه را - كه مي‌تواند براي مذاكرات صلحي كه فعلاً خاموش است، مفيد باشد- ارائه كرد و مورد گفت‌وگو قرارداد. در اين ديدارها دو كشور موافقت خود را با اين پيشنهاد اعلام نمودند. در همين راستا در روز 22 فروردين 1390 تركيه اعلام داشت به‌خاطر پيشرفت گفتگوهاي پايان جنگ در افغانستان مي‌خواهد تا موضوع ايجاد دفتر طالبان در خاك خود را مورد بررسي قرار دهد. البته به گفته مقامات تركيه در حال حاضر درخواست رسمي براي باز كردن دفتر طالبان در تركيه و برنامه فوري براي ميزباني گفتگوهاي صلح وجود ندارد. اما اگر اين تقاضا ارائه شود، مورد بررسي قرار خواهد گرفت. اين درحالي است كه همزمان با آغاز تلاشهاي جدي شوراي صلح افغانستان، طالبان در هفتههاي اخير موج وسيعي از حملات را راه‌اندازي كردند كه منجر به كشته شدن نيروهاي امنيتي و افراد غيرنظامي گرديده است. به هرحال واكنش افغان‌ها نسبت به اين موضوع متفاوت است. طيف‌هاى منتقد دولت بر اين باورند كه در شرايطى كه طى هفته‌هاى گذشته حملات تروريستى شديدى در افغانستان رخ داده، اين مذاكرات ممكن است موضعى پايين دستانه و تحقيرآميز داشته باشد. از نظر برخي ديگر اين اقدام در واقع جز به رسميت شناختن طالبان و تروريسم، هيچ معناي ديگري ندارد.

به هرحال اين اقدامات درحالي صورت مي‌گيرد كه در ماه‌هاي اخير مقامات آمريكايي و نيروهاي ائتلاف به اين نتيجه رسيده‌اند كه براي رسيدن به يك توافق در جنگ افغانستان، به عوض اقدامات نظامي، تلاش‌هاي سياسي بايد افزايش يابد. در اين ميان ايالات متحده آمريكا با تاكيد بر راه‌حل سياسي، در عين‌حال بر نياز به فشار نظامي بر طالبان نيز پا فشرده است. براساس اين ديدگاه به نظر مي‌رسد كه راه برون رفت از معضل افغانستان تنها با پيوستن طالبان به روند سياسي افغانستان ممكن است. اين همان مساله‌اي است كه بسياري از كساني كه مسايل افغانستان را دنبال مي‌كنند از جمله تركي الفيصل، سفير سابق عربستان در آمريكا، بر آن تاكيد دارند. اين افراد همواره گفته‌اند كه اگر بخواهيم وضعيت افغانستان را بهبود ببخشيم ، بايد طالبان را وارد هرگونه راه حل سياسي كنيم، اما ورود طالبان به روند سياسي تنها راه حل موجود نيست. روابط افغانستان و پاكستان به عنوان جهت اصلي قطب‌‌نما در منطقه است. طرح مذاكره با طالبان به عنوان راه‌حل بحران افغانستان - پيش از اين كه تركيه در اين پرونده وارد شود - بر عمق ديدگاه قبلي درخصوص وضعيت به هم وابسته افغانستان و پاكستان به علت حضور طالبان، القاعده،‌ قبائل و مرزهاي مشترك اشاره دارد. تلاش ديپلماتيك تركيه در اين روند به معناي آن نيست كه تركيه به افغانستان و پاكستان بيش از هر كشور ديگري توجه دارد، اما ايفاي نقش تركيه در روند پاكستان و افغانستان تكميل كننده نقشي است كه تركيه در منطقه ايفا مي‌كند. تركيه به عنوان كشور مقتدر اسلامي و عضو ناتو با حمايت آمريكا در صدد است در يافتن راه‌حلي سياسي براي مناقشه افغانستان، نقش يك ميانجي را به عهده گيرد. اما مشكل اساسى در اين است كه طالبان گروهي غيرقانوني است و تماس رسمي تركيه با اين گروه اين پرسش را در جامعه تركيه بوجود مى‌آورد كه چرا دولت با كردهاي جدايي طلب كه يك گروه داخلي محسوب مى‌شود، راه مذاكره را در پيش نمي گيرد؟

مصالحه با طالبان زماني نتيجه مي‌دهد كه حامي اصلي اين گروه يعني آي‌اس‌آي پاكستان به اين امر راضي شود. برخي تحليلگران با اشاره به شدت حملات طالبان در هفته‌هاي اخير براين نظرند كه آي‌اس‌آي مي‌خواهد از اين طريق موقعيت طالبان را جدي‌تر نمايش دهد و اين گروه را در محافل سياسي بزرگتر جلوه دهد. از نظر اين تحليلگران نمي‌توان منكر شد كه وفاق بين‌المللي به نفع طالبان، به تشويق پاكستان شكل گرفته است. اكثرا آن كشورهايي كه به صورت مستقيم يا غيرمستقيم، مرجع حمايتي طالبان بوده‌اند و روابط‌شان با پاكستان و به تبع آن با طالبان مستحكم‌تر از روابط با افغانستان بوده است، تمايل دارند طالبان را به قدرت برسانند يا در قدرت شريك گردانند.