ايران از سال2003 و سقوط صدام حسين درعراق،كشوري كه اعراب شيعه در آن بيشترين جمعيت را دارا هستند، به دنبال آن بوده تا از طريق تاكيد بر هويت شيعي، فارق از مسايل ملي و قوميتي، نفوذ خود را در عراق تضمين كند. اما طي سال هاي گذشته نشانه هايي از احياي مجدد هويت عربي در عراق و به خصوص در مناطق شيعه نشين اين كشور ديده مي شود، ملي گرايي عربي كه از سال 2003 و از زمان ممنوع الكار شدن حزب بعث در عراق رو به خاموشي گراييده بود. گذشته از دلايل گوناگون، ردپاي تلاش هاي عربستان در اين مسير به خوبي نمايان است.

 

در انتخابات 2018 عراق كه از حيث شكست داعش، حايز اهميت ويژه اي بود، ۴۴٫۵۲ درصد واجدين شرايط شركت كردند و بر اساس شمارش آرا، «ائتلاف اتحاد انقلابيون براي اصلاحات» (سائرون) به رهبري مقتدي صدر كه موضعي ملي گرايانه و مستقل نسبت به ايران و آمريكا دارد، در صدر قرار گرفته‌است. فهرست فتح به رهبري هادي العامري، فرمانده حشد الشعبي كه متحد ايران است، در جاي دوم قرار گرفته و فهرست نصر به رهبري حيدر العبادي، نخست‌وزير فعلي كه با ايران و آمريكا تعامل مثبت دارد، در جاي سوم ايستاده‌است. البته هيچ‌يك از احزاب، اكثريت را به دست نياورده اند.

 

يكي از دلايل مهم پيروزي جريان صدر در انتخابات اخير آن است كه وي چند سالي است حركت هاي اعتراض آميز در عراق را راهبري مي كند. در واقع وي با رويكردي پوپوليستي نماينده اقشار محروم عراق است و به بيان نيازها و خواسته هاي مردم مي پردازد. مقتدي صدر با همراهي جريانات سكولار و چپگرا، تاكنون چندين تظاهرات گسترده عليه فساد و ناكارآمدي دولت در امور اقتصادي و ارائه خدمات برگزار كرده و در ميان توده هاي مردم جايگاه خاصي يافته است. شيعياني كه در انتخابات شركت كرده اند از عملكرد دولت عبادي طي چهار سال گذشته راضي نبوده اند. اين در حالي است كه دولت العبادي دستاورد بزرگي همچون شكست داعش را در كارنامه خود داشت، اما به نظر مي رسد كه دغدغه و اولويت عراقي ها از مسايل امنيتي، به سمت امور اقتصادي و معيشتي سوق پيدا كرده است.

 

اما نكته اي كه بسياري از آن غافل شده اند، تلاش هاي چند ساله گذشته عربستان در تقويت روحيه ناسيوناليسم عربي، به خصوص در جنوب عراق و بين شيعيان اين كشور است.  بن سلمان تلاش كرده است تا با سرمايه گذاري هاي عظيم اقتصادي در عراق، به محبوبيت خود در اين كشور بيفزايد، و ترجيح داده است كه كمك هاي مالي را به جاي سياستمداران سني، به سوي افراد بانفوذ شيعه در عراق روانه كند. او حتي از مقتدي صدر، روحاني برجسته شيعه و قاسم العراجي، وزير كشور عراق كه نزديك به ايران است، در رياض ميزباني كرد.

 

بن سلمان، وليعهد سعودي در سال 2015  براي بازگرداندن روابط ديپلماتيك تلاش بسياري كرد و در سال گذشته هم مرزهاي پادشاهي عربستان با عراق را دوباره باز كرد. كمك هاي سعودي به عراق تا جايي پيش مي رود كه در جريان كنفرانس بازسازي عراق پس از داعش، ديپلمات هاي عراقي به صراحت بيان مي كنند كه كمك هاي عربستان سعودي در برابر كمك هاي ايران به عراق، قابل مقايسه نيست. يك مقام عراقي در جريان اين كنفرانس با شور خاصي مي گويد: "پس از شكست ايران در مبارزه با تروريسم، وقت آن است كه عربستان سعودي آن ها را از بين ببرد!"

ساخت هتل شرايتون بصره با سرمايه گذاري هاي عربستان سعودي در كنار كنسولگري اين كشور رو به اتمام است، پروازهاي بين عربستان سعودي و عراق با 140 پرواز در هر ماه از سر گرفته شده است. چندين شركت دولتي، از جمله  "سابيك"، غول پتروشيمي سعودي، در بغداد دفتر ثبت كرده اند. ماه گذشته در كويت، وزير امور خارجه عربستان سعودي، عادل الجبير، پرداخت 500 ميليون دلار اعتبار صادرات در قالب وام كم بهره به منظور حمايت از بازسازي عراق پس از جنگ با داعش را به عراق تعهد كرد.

 

بيش ترين تمركز بر شهر بصره است كه ثروتمندترين منطقه عراق نيز محسوب مي شود. پروژه هايي كه سعودي ها براي سرمايه گذاري در اين منطقه در نظر گرفته اند شامل : احياي كارخانه پتروشيمي در حال زوال بصره است كه در صورت بازسازي، مي تواند عراق را از محصولات ايراني بي نياز سازد . سعودي ها همچنين نگاهي به يك منطقه لم يزرع واقع در امتداد خط مرزي دارند . در واقع آنها در پي اين هستند تا از طريق آبخوان هاي زير زميني اين اراضي را به مزارع حاصلخيز تبديل نمايند .

 

جريان مقتدي صدر، يك حزب ضد ايراني يا طرفدار آمريكا نيست. مقتدي صدر تلاش كرده است تا جدا از مسايل خارجي، با تاكيد بر مولفه هاي ملي گرايانه مردم عراق، اذهان عمومي اين كشور را به مسايل و بحران هاي داخلي عراق به ويژه مسايل اقتصادي جلب كند. در عين حال اين ديدگاه جريان سايرون، فرصت مناسبي را براي عربستان فراهم نموده است تا با حمايت از احزاب  شيعي ملي گرا، از نفوذ ايران در عراق بكاهد. به نظر مي رسد كه عربستان "عراق شيعي" را پذيرفته و حال در تلاش جلب رضايت شيعيان اين كشور، اين بار با پر رنگ كردن بحث هاي ملي گرايانه براي به دست آوردن نفوذ خود در اين كشور عربي است.